Điều ông Putin nói với Tổng thống Bush 17 năm trước

Các bản ghi âm cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự thay đổi trong mối quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo, từ cực kỳ tin tưởng đến tương đối lạnh nhạt. Hãng Izvestia đưa tin chi tiết.

Ngay cả khi ở cùng nhau trong chiến hào

Việc giải mật ghi chép nói trên đã được yêu cầu từ lâu đối với chính quyền. Sự quan tâm của các chuyên gia là điều dễ hiểu: giai đoạn này vô cùng quan trọng đối với cả hai quốc gia.

Năm 2001, ông Putin mới chỉ làm tổng thống được một năm, và người đồng cấp Bush con vừa lên nắm quyền, chẳng mấy chốc phải đối mặt với một thách thức chưa từng có: vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9.

Các nhà lãnh đạo mới đã xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp. Sau đó, tổng thống Nga thậm chí còn kể lại việc ông đã qua đêm tại trang trại của người đồng nghiệp ở Texas và gặp gỡ cha mẹ của người đồng nghiệp tại nhà riêng của ông cũng như tại nhà riêng của người đồng cấp Mỹ.

"Tổng thống Putin là đồng minh thân cận của ông Bush năm 2001, vì cả hai có chung lợi ích trong cuộc chiến chống khủng bố: ông Putin ở Chechnya, còn Bush với Al-Qaeda", các nhà nghiên cứu người Mỹ nhớ lại. "Đến mứcTổng thống Bush từng thốt lên: 'Anh là kiểu người tôi muốn có trong chiến hào cùng mình'".

Không phải tất cả các bản ghi âm này đều đã được công bố. Các chuyên gia tin rằng ba bản ghi âm thú vị nhất là từ năm 2001, 2005 và 2008.

Người quen thân thiết

Tài liệu năm 2001 liên quan đến cuộc gặp đầu tiên giữa Tổng thống Putin và Bush con tại lâu đài Brdo ở Slovenia. Hội nghị thượng đỉnh ngày 16 tháng 6 quan trọng đến mức người ta thậm chí còn tạo ra những "áp phích" đặc biệt, với tên của hai nhà lãnh đạo chồng lên nhau (sử dụng chữ "N" làm mẫu số chung: Putin và Bush).

Cuộc trò chuyện lập tức chuyển sang giọng điệu thân mật. Ông Putin thảo luận về tín ngưỡng tôn giáo của mình và cây thánh giá còn sót lại sau vụ hỏa hoạn tại biệt thự của ông. Ngược lại, ông Bush mời nhà lãnh đạo Nga đến Mỹ

Tại hội nghị thượng đỉnh tương đối ngắn này, các tổng thống đã thảo luận về những vấn đề quan trọng nhất trong chương trình nghị sự song phương và chính trị toàn cầu: từ Iran đến Triều Tiên.

"Mối quan hệ của chúng ta không chỉ đơn thuần là về sự ổn định chiến lược. Tôi không muốn làm suy yếu Nga", Tổng thống Bush nói.

Tuy nhiên, ông vẫn cố gắng nêu lên các vấn đề về tự do ngôn luận và tình hình ở Chechnya.

Tổng thống Putin tránh trả lời trực tiếp, nắm lấy thế chủ động. Ông viện dẫn lịch sử, thuật lại sự sụp đổ của Liên Xô, điều đã làm thay đổi cán cân quyền lực:

"Điều gì thực sự đã xảy ra? Thiện chí của Liên Xô đã thay đổi thế giới. Và người Nga đã tự nguyện từ bỏ hàng nghìn km vuông lãnh thổ. Điều chưa từng có. Ukraine, vốn là một phần của Nga trong nhiều thế kỷ, đã bị trao đi. Kazakhstan cũng vậy. Vùng Caucasus cũng thế. Thật khó tưởng tượng, và các lãnh đạo đã làm điều đó".

Cuối cùng, các tổng thống đã nhất trí rằng các phái đoàn doanh nghiệp sẽ đến thăm Nga. "Chúng ta có tiềm năng rất lớn", ông Bush nhấn mạnh. "Các bạn sẽ không chỉ giao dịch dầu mỏ mãi mãi đâu mà còn nhiều thứ khác".

Sự gần gũi ấn tượng

Bốn năm sau, vào năm 2005, Tổng thống Putin đã đến thăm Phòng Bầu dục của Nhà Trắng ở Washington. Sự kiện này diễn ra trong một phiên họp toàn thể về vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân và hợp tác Mỹ-Nga về Iran và Triều Tiên.

Các chuyên gia nhận xét rằng hai tổng thống đã thể hiện lập trường "gần gũi một cách ấn tượng". Sự kiện ngày 11 tháng 9 năm 2001, sự kiện đã đoàn kết các quốc gia trong cuộc chiến chống lại mối đe dọa khủng bố chung, vẫn còn đó.

"Chúng ta không cần phần tử cuồng tín tôn giáo sở hữu vũ khí hạt nhân", ông Bush nói khi đề cập đến Iran. Ông Putin bày tỏ sự thông cảm với những lo ngại của Mỹ và giải thích lý do Nga tham gia dự án nhà máy điện hạt nhân Bushehr.

Về chương trình hạt nhân của Triều Tiên, ông Bush lưu ý rằng mọi việc rất đơn giản: "Không có lò phản ứng nước nhẹ (sử dụng uranium làm giàu). Trung Quốc hiểu và chấp nhận lập trường của chúng ta. Nhật Bản cũng vậy".

Tổng thống Putin đồng ý. Đồng thời, ông cố gắng giải thích một số điểm tinh tế trong hệ tư tưởng của Triều Tiên. "Tôi từng là đảng viên của Đảng Cộng sản", ông nhớ lại và cho biết thêm:

"Tôi tin vào tư tưởng cộng sản. Tôi sẵn sàng chết vì điều đó. Mọi người bị giam hãm trong thế giới nhỏ bé của riêng họ. Và nhiều người chân thành trong niềm tin của mình. Nhưng người Triều Tiên sống trong sự cô lập lớn hơn chúng ta".

Mọi chuyện kết thúc một cách không chính thức: Tổng thống Bush khuyên ông Putin nên đọc cuốn sách của Radzinsky về Alexander II. "Đúng vậy, ông ấy là một người kể chuyện giỏi," tổng thống Nga thừa nhận.

Lời tiên tri từ Bush

Tài liệu thứ ba là bản ghi chép cuộc gặp cuối cùng giữa hai tổng thống. Địa điểm: dinh thự Bocharov Ruchey ở Sochi, ngày 6 tháng 4 năm 2008. Bối cảnh không mấy thuận lợi: một năm trước đó, ông Putin đã có bài phát biểu nổi tiếng ở Munich, trong đó ông vạch ra một khuôn khổ mới cho quan hệ của Nga với phương Tây.

Hơn nữa, vào ngày hôm trước, 4 tháng 4, hội nghị thượng đỉnh NATO tại Bucharest đã kết thúc, trong đó việc Georgia và Ukraine gia nhập liên minh đã được thảo luận.

"Năm 2002, chúng ta đã ký Tuyên bố Moscow. Văn kiện mà chúng ta đang soạn thảo hôm nay tóm tắt những thành tựu tích cực của vài năm qua. Đồng thời, nó phản ánh những khác biệt giữa chúng ta, nhưng làm như vậy một cách công khai và minh bạch, đồng thời khẳng định sự sẵn sàng giải quyết chúng của chúng ta", ông Putin nói.

Cuối ngày hôm đó, các nguyên thủ quốc gia đã ký tuyên bố "Về khuôn khổ chiến lược trong quan hệ Nga-Mỹ".

Đương nhiên, tổng thống Nga đã đề cập đến hội nghị thượng đỉnh Bucharest. Ông nhấn mạnh rằng việc Ukraine và Georgia gia nhập NATO là điều không thể chấp nhận được đối với Nga. Với phong cách đặc trưng của mình, Tổng thống Putin đã viện dẫn lịch sử để giải thích chi tiết lập trường của Moscow.

"Mười bảy triệu người Nga sống ở Ukraine, chiếm một phần ba dân số", ông chỉ ra. "Ukraine là một quốc gia rất phức tạp. Nó không phải là một quốc gia hình thành một cách tự nhiên. Nó là một quốc gia nhân tạo, được tạo ra từ thời Liên Xô.

NATO bị một bộ phận đáng kể dân số Ukraine coi là một tổ chức thù địch. Điều này tạo ra những vấn đề sau đây cho Nga: mối đe dọa triển khai các căn cứ quân sự và các hệ thống quân sự mới. Và, dựa vào các lực lượng chống NATO ở Ukraine, Nga sẽ tìm cách tước đoạt cơ hội mở rộng của NATO.

Việc Ukraine gia nhập NATO có ý nghĩa gì? Chỉ có thể có một lý do: củng cố vị thế của Ukraine như một quốc gia phương Tây. Và tôi nghĩ, đây không phải là logic hoàn toàn chính xác".

Việc Georgia gia nhập NATO sẽ thúc đẩy nước này giải quyết mạnh mẽ các tranh chấp lãnh thổ.

Tổng thống Bush bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với phân tích toàn diện của người đồng cấp Nga.

"Một trong những phẩm chất tôi đánh giá cao ở ông là ông không ngại đưa tất cả những điều này ra trước NATO. Mọi người đã lắng nghe cẩn thận và không nghi ngờ lập trường của ông. Đó là một bài phát biểu hay", ông nhận xét, rõ ràng ám chỉ bài phát biểu ở Munich, trong đó cũng đề cập đến việc mở rộng Liên minh Bắc Đại Tây Dương.

Tổng thống Nga không loại trừ khả năng cải thiện quan hệ với Mỹ và NATO, trong khi tổng thống Mỹ đã coi chúng là tốt đẹp. Ông Bush tin rằng ông và tổng thống Putin đã trở thành hình mẫu về hợp tác.

Nhưng câu hỏi đặt ra là ai sẽ lên nắm quyền ở Mỹ. Những nghi ngờ này, như những diễn biến sau đó đã cho thấy, là có cơ sở, ngay cả bất chấp chính sách "thiết lập lại" của người kế nhiệm Barack Obama.