Thế lực khiến lập vùng cấm bay của NATO chỉ là ý tưởng

Tờ Washington Post dẫn lời Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski cho biết, ý tưởng vùng cấm bay ở phía tây Ukraine từng được gợi ý cho chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden hơn một năm trước, nhưng bị từ chối.

Ông nhấn mạnh Ba Lan không thể đơn độc triển khai kế hoạch lập vùng cấm bay mà cần sự ủng hộ của các đồng minh NATO và Liên minh châu Âu.

"Chúng tôi có thể bảo vệ người dân hiệu quả hơn, chẳng hạn trước nguy cơ mảnh vỡ của UAV rơi trên lãnh thổ, nếu có thể triển khai năng lực đánh chặn UAV hay những vũ khí khác ngay từ bên ngoài lãnh thổ.

Giả sử Ukraine đề nghị chúng tôi bắn hạ mục tiêu trên lãnh thổ của họ, điều đó càng có lợi cho chúng tôi. Cá nhân tôi cho rằng đề xuất này nên được cân nhắc", ông nói.

Trong một cuộc phỏng vấn đăng trên Kyiv Independent ngày 14 tháng 9, Ngoại trưởng Ba Lan cho biết ý tưởng sử dụng hệ thống phòng không NATO bảo vệ một phần không phận Ukraine có thể được thảo luận trở lại sau sự kiện UAV xâm nhập Ba Lan.

"Người đầu tiên tôi liên hệ khi Nga có động thái đe dọa Ba Lan chính là Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha và ông ấy đã nhắc lại đề xuất lập vùng cấm bay.

Tôi cho rằng chính hành động của Nga đã khiến ý tưởng được hồi sinh. Ukraine và Ba Lan vốn đang phối hợp quản lý không phận. Dư luận cũng đang nghiêng về ủng hộ quan điểm này", ông nói thêm.

Vùng cấm bay được thiết lập để ngăn máy bay đối phương xâm nhập thực hiện nhiệm vụ tấn công hoặc do thám.

Vùng cấm bay được thực thi bằng sức mạnh quân sự, gồm nhiều thành tố như giám sát, tuần tra bằng tiêm kích, tấn công phủ đầu khí tài của đối phương, cho đến bắn hạ máy bay vi phạm.

Ngay khi chiến sự Nga - Ukraine nổ ra hồi tháng 2 năm 2022, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhiều lần thúc giục phương Tây thiết lập vùng cấm bay trên lãnh thổ nước này, cho rằng đây là cách duy nhất bảo vệ dân thường Ukraine trước sức mạnh không quân áp đảo của Nga.

"Hãy thiết lập vùng cấm bay trên toàn Ukraine để cứu người. Biện pháp này sẽ khiến Nga không thể tiếp tục gieo rắc kinh hoàng từng ngày từng đêm lên những thành phố hòa bình của chúng tôi", ông Zelensky phát biểu trực tuyến trước lưỡng viện quốc hội Mỹ vào tháng 3 năm 2022, khi quân đội Nga quyết định rút khỏi miền bắc Ukraine.

Nhưng ông Biden đã từ chối triển khai máy bay Mỹ đến Ukraine, do lo ngại nguy cơ xảy ra xung đột trực diện với Nga. Các lãnh đạo châu Âu cũng đồng thuận với quyết định này.

Cựu bộ trưởng quốc phòng Anh Ben Wallace khi đó cảnh báo việc tiêm kích NATO đối đầu trực diện với không quân Nga sẽ châm ngòi "cuộc chiến khắp châu Âu".

Đến năm 2024, Kiev tiếp tục đề xuất các nước láng giềng dùng hệ thống phòng không bắn hạ tên lửa, UAV hướng tới lãnh thổ, gián tiếp tạo ra vùng cấm bay trên bầu trời phía tây Ukraine. Song kế hoạch này một lần nữa bị các nước phương Tây bác bỏ.

Nếu so với các tuyên bố trước trước đó, phát biểu lần này từ Ngoại trưởng Ba Lan cho thấy ý tưởng lập vùng cấm bay đã được thu hẹp đáng kể, tập trung vào xử lý UAV tiếp cận biên giới Ukraine - NATO. Dù vậy, nó vẫn không giải quyết được lo ngại cốt lõi là nguy cơ đối đầu trực diện giữa NATO và Nga.

Mark Cancian, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), năm 2022 từng lưu ý thực tế của vùng cấm bay là NATO phải điều động máy bay tuần tra không phận Ukraine, nên không thể tránh khỏi kịch bản "bắn vào máy bay Nga và bị họ đáp trả".

"Điều đó đồng nghĩa chiến tranh", Michael O'Hanlon, chuyên gia về chính sách đối ngoại tại Viện Brookings, cảnh báo.

Vị chuyên gia này giải thích rằng vùng cấm bay không chỉ là đơn giản điều động máy bay tuần tra một vùng không phận.

Phương án này buộc NATO tính đến kịch bản phá hủy hệ thống phòng không đối phương để bảo vệ máy bay của mình, bao gồm radar, trạm liên lạc cũng như lực lượng vận hành.

"Không thể thực hiện hết những nhiệm vụ đó chỉ bằng cách gây nhiễu điện tử. Các nhiệm vụ này cần bom đạn và sẽ có thương vong", ông nói.

Tướng Philip Breedlove, cựu tư lệnh tối cao NATO giai đoạn 2013-2016, cũng cảnh báo nguy cơ leo thang không thể quay đầu nếu NATO đối đầu trực diện với Nga.

"Vùng cấm bay tương đương quyết định tham chiến. Nếu NATO tuyên bố lập vùng cấm bay, chúng ta buộc phải loại bỏ những năng lực của đối phương để ngăn họ khai hỏa vào vùng trời này hoặc gây tác động lên khu vực cấm bay", Breedlove nói.

Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Liên bang Nga Dmitry Medvedev, ngày 15 tháng 9 cảnh báo: "Việc NATO lập vùng cấm bay tại Ukraine để bắn hạ UAV Nga là đề xuất khiêu khích do Kiev và những kẻ ngu ngốc vẽ ra trong mơ và sẽ chỉ dẫn đến một kết cục duy nhất là chiến tranh giữa Nga và NATO".