Cơ chế phối hợp thanh tra với kiểm toán, điều tra, kiểm tra

Tránh chồng chéo, trùng lặp góp phần thúc đẩy hiệu lực, hiệu quả, minh bạch trong giám sát. Đồ họa: Thái Minh

Luật Thanh tra năm 2022 đã dành một chương riêng quy định về trách nhiệm phối hợp giữa cơ quan thực hiện chức năng thanh tra, cơ quan kiểm toán Nhà nước và cơ quan điều tra.

Các cơ quan này có trách nhiệm phối hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm toán, điều tra, góp phần phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác trong quản lý nhà nước.

Theo đó, Tổng Thanh tra Chính phủ và Tổng Kiểm toán Nhà nước có trách nhiệm phối hợp xây dựng kế hoạch, xử lý chồng chéo, trùng lặp, trao đổi thông tin và sử dụng kết quả thanh tra, kiểm toán. Các hoạt động này được tổng kết, đánh giá hàng năm nhằm điều chỉnh kịp thời cho năm kế tiếp.

Ngoài cấp Trung ương, luật cũng quy định rõ trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan thanh tra, kiểm toán trưởng khu vực, chuyên ngành trong việc xử lý chồng chéo và bảo đảm sử dụng hiệu quả kết quả giám sát. Đặc biệt, việc chia sẻ, sử dụng chéo thông tin giữa các cơ quan đã được luật hóa nhằm tối ưu hóa nguồn lực giám sát, giảm phiền hà cho đối tượng thanh tra, kiểm toán.

Tuy vậy, theo TS Trần Đăng Vinh – Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, do sự khác biệt về địa vị pháp lý, cơ cấu tổ chức và phạm vi hoạt động giữa thanh tra và kiểm toán, nếu không phối hợp chặt chẽ thì rất dễ xảy ra tình trạng chồng chéo, trùng lặp. Bên cạnh đó, việc lập kế hoạch chưa chi tiết, nội dung phối hợp thiếu cụ thể ở cấp triển khai cũng là nguyên nhân gây khó khăn trong điều hành.

Thực tiễn triển khai cho thấy vẫn còn “điểm nghẽn” cần khắc phục. Do đó, dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi năm 2025 tiếp tục hoàn thiện, cụ thể hóa và ràng buộc hơn cơ chế phối hợp giữa các lực lượng này; mở rộng phạm vi điều chỉnh tới hoạt động kiểm tra của các cơ quan hành chính.

Một trong những điểm đáng chú ý là quy định cụ thể hơn về nghĩa vụ phối hợp của kiểm toán trưởng khu vực và chuyên ngành với cơ quan thanh tra; bổ sung quy định về thẩm quyền báo cáo, thông báo trách nhiệm khi phát hiện dấu hiệu chồng chéo, trùng lặp và tiếp tục khẳng định quyền sử dụng chéo kết quả giữa thanh tra và kiểm toán nhưng nâng cao yêu cầu pháp lý về tính chính xác của thông tin được cung cấp, tạo sự liên kết chặt chẽ, hạn chế tình trạng thông tin sai lệch gây ảnh hưởng đến quá trình xử lý.

Đối với cơ quan điều tra, thay vì quy định như trước, dự thảo lần này đã nêu rõ trách nhiệm tiếp nhận văn bản kiến nghị khởi tố và hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm, tài liệu có liên quan do cơ quan thanh tra (quy định cũ là “cơ quan thực hiện chức năng thanh tra”) chuyển đến để xử lý theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự.

Đặc biệt, dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi đã bổ sung nội dung về kiểm tra hành chính, trong đó quy định rõ, người đứng đầu cơ quan quản lý Nhà nước có trách nhiệm thường xuyên kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn và việc chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý.

Hoạt động kiểm tra được thực hiện theo luật chuyên ngành hoặc quy định của Chính phủ. Trường hợp chưa có quy định, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ có trách nhiệm ban hành hướng dẫn phù hợp với ngành, lĩnh vực quản lý.

Đáng chú ý, nếu phát hiện vi phạm trong quá trình kiểm tra, thủ trưởng cơ quan có thể xử lý hoặc kiến nghị xử lý theo thẩm quyền. Trường hợp cần thiết thì yêu cầu hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền tiến hành thanh tra; nếu có dấu hiệu tội phạm thì kiến nghị khởi tố và chuyển hồ sơ vụ việc, tài liệu có liên quan đến cơ quan điều tra.

Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi đang cho thấy nỗ lực cải cách nhằm tăng cường tính phối hợp và hiệu lực của các hoạt động giám sát Nhà nước. Tuy nhiên, để các quy định thực sự đi vào cuộc sống, rất cần sự chỉ đạo quyết liệt trong khâu triển khai quy chế phối hợp đồng bộ từ Trung ương đến địa phương giữa các hoạt động thanh tra, kiểm toán, điều tra, kiểm tra, đặc biệt ở các lĩnh vực nhạy cảm như tài chính, đầu tư công, đất đai, doanh nghiệp Nhà nước…

Nếu làm tốt, đây sẽ là nền tảng pháp lý vững chắc, không chỉ khắc phục tình trạng “giẫm chân lên nhau” giữa các cơ quan giám sát, mà còn góp phần xây dựng nền hành chính minh bạch, hiệu quả, nâng cao niềm tin của người dân và doanh nghiệp.