Lý do thật sự khiến khối ngoại bán ròng kéo dài

Nguyên nhân từ bên ngoài

Từ đầu năm đến nay, bất chấp những rung lắc tháng 11, VN-Index tăng 332 điểm, tương đương 26,23%, phản ánh kỳ vọng lớn vào triển vọng vĩ mô và sức bật của dòng tiền nội.

Tuy nhiên, diễn biến của khối ngoại lại đi ngược xu thế khi bán ròng liên tục từ năm 2024 sang 2025 và đặc biệt mạnh trong các tháng cuối năm.

Theo ông Trần Đức Anh - Giám đốc Vĩ mô và Chiến lược Prime, Công ty Chứng khoán KB Việt Nam, xu hướng bán ròng kéo dài này không đến từ yếu tố nội tại thị trường, mà chủ yếu phản ánh các cú hích ngoại biên. Ông Đức Anh cho rằng có 3 nguyên nhân chính chi phối quyết định rút vốn của các nhà đầu tư quốc tế.

Thứ nhất là áp lực tỷ giá. Tính từ đầu năm 2025, Việt Nam đồng mất giá khoảng 3,68% so với đô la Mỹ, mức không quá bất thường so với thông lệ 2-3% mỗi năm. Song, diễn biến trở nên đáng chú ý khi so sánh với các đồng tiền chủ chốt khác. Việt Nam đồng mất giá tới 10% so với Yen Nhật và 17% so với Euro. Điều này đồng nghĩa nhà đầu tư từ Nhật Bản hoặc châu Âu ghi nhận mức lỗ đáng kể chỉ từ chuyển đổi tỷ giá, ngay cả khi danh mục đầu tư chưa tính đến lãi hay lỗ từ cổ phiếu.

Trong bối cảnh đồng USD vẫn duy trì trạng thái mạnh, Việt Nam đồng chịu sức ép kép và trở thành rủi ro lớn nhất trong quyết định giải ngân của nhà đầu tư ngoại.

Nguyên nhân thứ hai đến từ yếu tố thuế quan. Dù mức thuế 20% mà Việt Nam phải đối mặt trong năm 2025 là tương đồng với các nước trong khu vực, nhưng quy mô xuất khẩu sang thị trường Mỹ chiếm tới 30% tổng kim ngạch khiến mức độ nhạy cảm cao hơn.

Đặc biệt, điều khoản liên quan tới quy tắc xuất xứ và hàng hóa trung chuyển vẫn chưa được làm rõ. Rủi ro vĩ mô này khiến nhà đầu tư nước ngoài trở nên thận trọng. Tâm lý “đứng ngoài quan sát” chiếm ưu thế trong khi thị trường nội lại sôi động bởi dòng tiền cá nhân.

Yếu tố thứ ba là sự dịch chuyển của dòng vốn toàn cầu. Hai năm qua, dòng tiền quốc tế ưu tiên những quốc gia dẫn dắt các ngành công nghệ chiến lược như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và hạ tầng công nghệ cao. Các thị trường Mỹ, Nhật Bản, châu Âu, Hàn Quốc hay Đài Loan đều thu hút lượng vốn lớn, trong đó Đài Loan hưởng lợi nhờ vai trò của TSMC trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu.

Ngược lại, các nền kinh tế mới nổi tại Đông Nam Á như Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam đều ghi nhận xu hướng bị bán ròng. Dòng vốn ngoại tại Việt Nam vì vậy phản ánh xu thế chung của thị trường mới nổi, không phải rủi ro riêng biệt từ nội tại nền kinh tế.

Khi nào khối ngoại mua ròng trở lại?

Triển vọng đảo chiều của dòng vốn ngoại phụ thuộc vào 3 nhóm yếu tố: Hạ nhiệt tỷ giá, câu chuyện nâng hạng và thay đổi trong điều tiết dòng vốn toàn cầu. Theo ông Trần Đức Anh, các tín hiệu hỗ trợ đã bắt đầu xuất hiện và kỳ vọng rõ nét hơn từ năm 2026.

Về tỷ giá, áp lực dự kiến giảm mạnh từ cuối năm 2025. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) được kỳ vọng giảm lãi suất hai lần trong quý IV/2025 và tiếp tục hạ trong năm 2026. Chỉ số DXY theo dự báo sẽ lùi về vùng 96-97 vào cuối năm nay, thấp hơn hiện tại (trên 99). Khi đồng USD yếu đi, áp lực mất giá của Việt Nam đồng giảm, đồng thời kiều hối thường tăng mạnh vào mùa cao điểm cuối năm, tạo thêm nguồn cung ngoại tệ.

Đây sẽ là điều kiện quan trọng khiến nhà đầu tư ngoại yên tâm hơn khi đánh giá rủi ro tỷ giá, từ đó giảm áp lực bán ròng. Ông Đức Anh đánh giá cuối năm nay hoặc chậm nhất đầu năm 2026, câu chuyện tỷ giá sẽ không còn là lực cản đối với dòng vốn ngoại.

Yếu tố thứ hai là triển vọng nâng hạng thị trường. Việt Nam được FTSE Russell công bố nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi thứ cấp vào tháng 9/2025, nhưng chỉ chính thức có hiệu lực vào tháng 9/2026 sau kỳ đánh giá kỹ thuật tháng 3/2026. Dựa trên kinh nghiệm các thị trường đã được nâng hạng, dòng vốn chủ động thường giải ngân sớm, đi trước dòng vốn bị động 6-9 tháng.

Theo đó, năm 2026 được xem là giai đoạn quan trọng khi dòng vốn chủ động có thể bắt đầu giải ngân từ quý I, tăng dần tới kỳ nâng hạng chính thức. Ước tính tổng dòng vốn ngoại, chủ động và bị động, có thể đạt 2-5 tỷ USD trong chu kỳ mới.

Cuối cùng, yếu tố dòng vốn toàn cầu khó dự báo hơn, nhưng xu hướng dịch chuyển không kéo dài mãi. Khi rủi ro bên ngoài giảm dần và dòng tiền bớt tập trung tuyệt đối vào nhóm thị trường công nghệ, các quốc gia mới nổi được dự báo sẽ lấy lại sự chú ý.

Cộng hưởng hai yếu tố hỗ trợ từ tỷ giá và nâng hạng, ông Đức Anh cho rằng năm 2026 sẽ là điểm xoay quan trọng. Khối ngoại nhiều khả năng vẫn duy trì bán ròng đến cuối năm 2025. Tuy nhiên, bước sang năm 2026, áp lực bán giảm dần, giao dịch cân bằng hơn, và trong kịch bản tích cực, Việt Nam có thể ghi nhận trạng thái mua ròng trở lại từ quý II hoặc quý III/2026.