Hiệu quả tài chính là điều kiện tiên quyết vay ODA, không vay bằng mọi giá

Điều tiên quyết là hiệu quả tài chính

Tại phiên thảo luận của Quốc hội sáng 18/11 về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, nhiều đại biểu bày tỏ sự quan tâm đến tình trạng thời gian vay và giải ngân vốn ODA kéo dài hơn đáng kể so với các dự án đầu tư công.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, đây là vấn đề mà Chính phủ, Bộ Tài chính và cá nhân ông rất trăn trở. Theo Bộ trưởng, Thủ tướng và Chính phủ đã nhiều lần chỉ đạo rà soát toàn bộ các quy định liên quan đến thể chế, thủ tục đàm phán và giải ngân vốn ODA. Việc sửa đổi luật lần này là bước hoàn thiện tiếp theo về mặt thể chế.

Bộ trưởng thông tin, lý do thời gian từ lúc đề xuất đến khi đàm phán và giải ngân các khoản vay ODA quá dài xuất phát từ việc quy trình trong nước trước đây rườm rà, qua nhiều bước và nhiều bộ ngành. Đồng thời, phía các nhà tài trợ cũng có những quy định chưa phù hợp với điều kiện Việt Nam, khiến tiến độ bị kéo dài từ cả hai phía.

Bộ trưởng cho hay, trong cuộc làm việc với Chủ tịch Ngân hàng Thế giời (World Bank) tại Việt Nam, ông đề nghị cung cấp số liệu về thời gian trung bình một khoản vay ODA của ngân hàng này trên thế giới, và được trả lời rằng chỉ khoảng 12 đến 15 tháng.

Từ thông tin này, Bộ Tài chính đã trực tiếp chỉ đạo rà soát, chỉnh sửa và trình các cấp có thẩm quyền điều chỉnh các quy định liên quan đến thể chế, với mục tiêu đưa thời gian thực hiện mỗi khoản vay ODA của Việt Nam về mức 12-15 tháng. "Đây là nỗ lực rất lớn của Chính phủ và Bộ Tài chính nhằm cải thiện triển khai vốn ODA trong thời gian tới", Bộ trưởng nói.

Tuy nhiên, ngoài vấn đề thể chế, một nguyên nhân lớn khác là khâu thực thi của địa phương. Nhiều dự án dù có tiền nhưng không thể giải ngân do không giải phóng được mặt bằng. Có trường hợp đến hết thời hạn hiệp định vẫn không giải ngân được, buộc nhà tài trợ thu hồi vốn, "điều rất đáng tiếc trong bối cảnh ngân sách còn hạn chế", Bộ trưởng nhận định.

Bộ trưởng cho rằng, việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công lần này cũng như Luật Đầu tư công và các luật liên quan sẽ góp phần cải thiện tiến độ và việc thực hiện các khoản vay ODA.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng đồng thời nhấn mạnh quan điểm xuyên suốt của Bộ Tài chính: mọi dự án ODA phải đảm bảo hiệu quả tài chính. Khi hiệu quả tài chính được bảo đảm, Việt Nam mới không lo về lạm phát và gánh nặng nợ quốc gia. "Đây là điều kiện tiên quyết khi xem xét để chúng ta vay, không phải vay bằng mọi giá", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Phát hành trái phiếu chính quyền địa phương phải trong dư nợ, bội chi 

Về đề xuất phân quyền cho Thủ tướng Chính phủ trong việc gia hạn điều ước quốc tế liên quan đến vốn vay, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Bộ Tài chính đã từng nghiên cứu nhưng nội dung này hiện vướng quy định của Hiến pháp nên chưa thể thực hiện.

Đối với quy định về đề xuất khoản vay, Bộ trưởng cho biết, nội dung hồ sơ chỉ tập trung vào khoản vay nước ngoài dự kiến huy động, giảm tối đa thông tin cần cung cấp tại khâu này. Về thẩm quyền phê duyệt Đề xuất khoản vay, Bộ Tài chính kiến nghị Quốc hội giữ quy định là Thủ tướng Chính phủ phê duyệt để phù hợp quan điểm Chính phủ thống nhất chỉ đạo, quyết định về định hướng thu hút, quản lý, sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Một số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị giao Chính phủ quy định hướng dẫn cụ thể về khung lãi suất, thời hạn và điều kiện phát hành trái phiếu chính quyền địa phương trong từng thời kỳ để địa phương có cơ sở áp dụng. Làm rõ nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Luật hiện hành đã có hướng dẫn về nội dung Đề án phát hành và quy trình phát hành.

Luật cũng đã quy định về “trị giá khoản vay, khoản phát hành trái phiếu phải trong mức dư nợ vay và bội chi của ngân sách địa phương theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước”, đảm bảo nguyên tắc như ý kiến các đại biểu Quốc hội.

Đối với lãi suất phát hành, tiếp thu ý kiến của đại biểu, dự kiến Bộ Tài chính sẽ trình sửa đổi Nghị định để hướng dẫn chi tiết, Bộ Tài chính thông báo khung lãi suất phát hành trái phiếu chính quyền địa phương ở thời điểm trước khi phát hành để UBND cấp tỉnh tổ chức phát hành trái phiếu.