Gấp rút hoàn thiện Thông tư hướng dẫn, kịp thời cụ thể hóa Luật Ngân sách nhà nước mới

Quang cảnh Hội thảo.

Cụ thể hóa Luật Ngân sách nhà nước

Sáng 19/12 đã diễn ra Hội thảo xin ý kiến Dự thảo Thông tư quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật NSNN. Hội thảo do Vụ NSNN (Bộ Tài chính) phối hợp với Dự án Tăng cường quản lý Tài chính công tại Việt Nam với tầm nhìn trung hạn, đồng tài trợ bởi Liên minh Châu Âu và Chính phủ Đức thông qua GIZ Việt Nam tổ chức. Hơn 90 đại biểu từ Trung ương và địa phương tham dự Hội thảo.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Dương Tiến Dũng - Phó Vụ trưởng Vụ NSNN cho biết, thực hiện phân công của Chính phủ về xây dựng văn bản hướng dẫn Luật NSNN số 89/2025/QH15 được Quốc hội thông qua ngày 25/6/2025, Bộ Tài chính đã xây dựng và trình Chính phủ dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật NSNN năm 2025.

Trên cơ sở Dự thảo Nghị định đã trình, Bộ Tài chính đang chủ trì xây dựng Thông tư hướng dẫn thi hành, đồng thời đã gửi dự thảo xin ý kiến các Bộ, ngành, địa phương. Dự thảo Thông tư được xây dựng bám sát Luật và Nghị định, chỉ hướng dẫn những nội dung được giao; bảo đảm tính thống nhất, ổn định, đồng bộ của hệ thống pháp luật; kế thừa quy định còn phù hợp, sửa đổi những nội dung bất cập, đơn giản hóa thủ tục, tăng cường phân cấp, phân quyền và đề cao trách nhiệm người đứng đầu.

Theo đó, Dự thảo Thông tư tập trung hướng dẫn phân cấp rõ đối với một số khoản thu, nhiệm vụ chi của ngân sách trung ương (NSTW) và ngân sách địa phương (NSĐP); quy trình, thủ tục thực hiện đối với một số khoản chi NSNN bằng lệnh chi tiền, chi bổ sung cho ngân sách cấp dưới, chi trả nợ, ghi thu, ghi chi ngân sách. Dự thảo cũng quy định về hạch toán, kế toán các khoản vay phát hành, hoán đổi, mua lại công cụ nợ trong nước vào NSNN; việc đối chiếu, xử lý số dư và hạch toán các khoản chuyển nguồn sang năm sau; hoạt động tài chính khác của ngân sách cấp xã; công khai ngân sách đối với các cấp ngân sách; hệ thống mẫu biểu cho công tác xây dựng dự toán, chấp hành, quyết toán và công khai NSNN.

"Dự thảo Thông tư này có vai trò rất quan trọng trong việc cụ thể hóa Luật NSNN mới, bảo đảm thống nhất, đồng bộ, kịp thời thực hiện các chủ trương lớn về phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý tài chính - NSNN. Bộ Tài chính mong muốn nhận được nhiều ý kiến đóng góp sâu sắc, thiết thực để hoàn thiện hồ sơ dự thảo Thông tư", ông Dũng nhấn mạnh.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Marco Salm - Trưởng Dự án Tăng cường quản lý Tài chính công tại Việt Nam với tầm nhìn trung hạn cho biết, còn khoảng 2 tuần nữa, Luật NSNN sẽ chính thức có hiệu lực. Do đó, thời gian hoàn thiện thông tư rất ngắn, ông mong muốn các đại biểu tham gia đóng góp ý kiến đầy đủ, đưa ra những giả định, câu hỏi để hoàn thiện văn bản pháp luật này. Theo ông, việc trao đổi cởi mở, nghiêm túc về dự thảo sẽ đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính công của Việt Nam hiện nay.

Ông Dương Tiến Dũng - Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước phát biểu tại Hội thảo.

Tại Hội thảo, ông Vũ Văn Chung - Phó trưởng phòng Vụ NSNN giới thiệu nội dung của Dự thảo Thông tư. Trong đó, về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách các cấp ở địa phương, dự thảo quy định rõ các nguyên tắc phân cấp nguồn thu gắn với nhiệm vụ chi của từng cấp; khuyến khích các cấp tăng cường quản lý thu, chống thất thu. Nguồn thu, nhiệm vụ chi gắn liền với vai trò quản lý của cấp chính quyền nào thì phân cấp cho ngân sách cấp đó.

Dự thảo thông tư cũng quy định bảo đảm tỷ lệ % phân chia các khoản thu cho ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã không được vượt quá tỷ lệ % phân chia giữa NSTW và NSĐP đối với từng khoản thu phân chia và số thuế giá trị gia tăng được phân chia.

Về bổ sung cân đối từ NSTW cho ngân sách từng địa phương, xác định căn cứ vào số chênh lệch giữa số chi và số thu NSĐP, gồm: thu từ các khoản thu địa phương được hưởng 100% (không bao gồm các khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục phí, lệ phí được quy định tại Luật Phí và phí, lệ phí quy định tại điểm e khoản 9 Điều 31 Luật NSNN; thu từ hoạt động xổ số); phần thuế giá trị gia tăng phân chia cho địa phương và phần địa phương được hưởng theo tỷ lệ % từ các khoản thu phân chia giữa NSTW và NSĐP (không bao gồm tiền thu sử dụng đất).

Đối với bổ sung cân đối từ ngân sách cấp tỉnh cho ngân sách cấp xã, xác định căn cứ vào số chênh lệch giữa số chi và số thu của ngân sách cấp xã. Hằng năm, căn cứ khả năng cân đối của ngân sách cấp tỉnh, UBND cấp tỉnh trình HĐND cùng cấp quyết định số bổ sung cân đối từ ngân sách cấp tỉnh cho ngân sách cấp xã. Đối với số bổ sung có mục tiêu từ NSTW cho ngân sách cấp dưới, việc sử dụng vốn, kinh phí bổ sung có mục tiêu phải theo đúng mục tiêu quy định. Trường hợp ngân sách cấp dưới sử dụng không đúng mục tiêu hoặc sử dụng không hết, phải hoàn trả ngân sách cấp trên.

Không quy định lại các nội dung đã được Luật, Nghị định điều chỉnh

Góp ý vào Dự thảo Thông tư, đại diện Kiểm toán Nhà nước đề nghị rà soát, lược bỏ các điều khoản đã được quy định đầy đủ trong Luật NSNN 2025, như đối tượng áp dụng, nguồn thu và nhiệm vụ chi của NSTW, NSĐP. Liên quan quy trình xây dựng dự toán ngân sách, Kiểm toán Nhà nước đánh giá cao sự phối hợp thời gian qua của Bộ Tài chính trong việc chia sẻ sớm hồ sơ dự toán để phục vụ nhiệm vụ tham gia ý kiến trình cấp có thẩm quyền.

Để bảo đảm thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo Luật, Kiểm toán Nhà nước đề nghị bổ sung quy định: trước ngày 10/8 hằng năm, Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ về khung cân đối dự toán thu, chi ngân sách nhà nước năm sau, đồng thời gửi Kiểm toán Nhà nước; các bộ quản lý lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và các bộ chủ chương trình mục tiêu quốc gia gửi phương án phân bổ dự toán không chỉ cho Bộ Tài chính mà cả Kiểm toán Nhà nước.

Đại diện Kiểm toán Nhà nước cũng đề nghị làm rõ khái niệm "chênh lệch lớn về thu, chi ngân sách giữa các địa phương" tại dự thảo Thông tư, bởi theo quy định của Luật, việc phân chia nguồn thu giữa NSTW và địa phương được xác định theo từng sắc thuế.

Trao đổi tại hội thảo, đại diện Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đánh giá dự thảo Thông tư đã tháo gỡ một số vướng mắc thực tiễn, điển hình là việc kéo dài thời hạn chốt dự toán cuối năm từ ngày 25/12 lên 30/12, phù hợp với phát sinh nhiệm vụ chi thực tế.

Đại diện cơ quan này kiến nghị cân nhắc quy định về chế độ báo cáo thu, chi ngân sách theo quý đối với đơn vị dự toán cấp 1. Theo phản ánh, việc tổng hợp báo cáo theo chuỗi ngành dọc hiện nay còn gặp khó khăn, trong khi nhiều số liệu đã được cập nhật kịp thời trên hệ thống TABMIS và hệ thống của Kho bạc Nhà nước. Việc quy định nghĩa vụ báo cáo cần bảo đảm tính khả thi, tránh hình thức.

Bên cạnh đó, Viện Kiểm sát đề nghị khi đã tích hợp các quy định về công khai ngân sách vào một Thông tư thống nhất, Bộ Tài chính nghiên cứu bãi bỏ các Thông tư trước đây liên quan để thuận lợi cho việc áp dụng, đồng thời tích hợp đầy đủ hệ thống mẫu biểu.

Ông Marco Salm - Trưởng Dự án Tăng cường quản lý Tài chính công tại Việt Nam với tầm nhìn trung hạn chia sẻ tại Hội thảo.

Ở góc nhìn địa phương, đại diện Sở Tài chính Đà Nẵng tham gia nhiều ý kiến cụ thể, tập trung vào các quy định có tác động trực tiếp đến cân đối NSĐP. Đáng chú ý, địa phương đề nghị làm rõ cơ chế điều tiết tiền sử dụng đất, tiền thuê đất trong trường hợp ghi thu, ghi chi để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tránh gây mất cân đối ngân sách khi trung ương điều tiết theo tỷ lệ cố định.

Đại diện Đà Nẵng cũng kiến nghị bổ sung quy định cho phép địa phương điều chỉnh tỷ lệ phân chia nguồn thu khi có biến động lớn về thu, chi; loại trừ các khoản thu được hưởng 100% theo cơ chế tài chính đặc thù khi xác định bổ sung cân đối; không yêu cầu nộp lại ngân sách cấp trên đối với khoản thưởng vượt thu chưa sử dụng hết.

Ngoài ra, địa phương đề xuất đơn giản hóa thủ tục hạch toán, quyết toán, giảm bớt yêu cầu ký xác nhận đối với các biểu mẫu đã được kết xuất từ hệ thống TABMIS, đồng thời rà soát, bãi bỏ những biểu mẫu trùng lặp, không còn cần thiết.

Trao đổi thêm tại Hội thảo, Phó Vụ trưởng Dương Tiến Dũng đã trực tiếp giải đáp, tiếp thu từng ý kiến đóng góp của các đại biểu. Theo ông Dũng, bất kỳ văn bản nào cũng phải có đối tượng áp dụng, phạm vi điều chỉnh. Nội dung này tại dự thảo Luật được quy định trên tinh thần là đồng bộ, thống nhất với quy định của Luật và Nghị định hướng dẫn.

Đối với các cái nội dung về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục rà soát. Tinh thần xuyên suốt khi xây dựng Thông tư là bảo đảm đồng bộ, thống nhất với Luật Ngân sách Nhà nước và Nghị định hướng dẫn, không quy định lại các nội dung đã được Luật và Nghị định điều chỉnh. Dự thảo chỉ hướng dẫn những nội dung Chính phủ giao cho Bộ Tài chính hướng dẫn.

Đối với kiến nghị về quy trình gửi hồ sơ dự toán cho Kiểm toán Nhà nước, Bộ Tài chính cho biết các mốc thời gian đã được quy định tại Luật và Dự thảo Nghị định; phạm vi của Thông tư chủ yếu là hướng dẫn mẫu biểu phục vụ tổng hợp dự toán, không đặt ra thêm thời hạn mới.

Đánh giá cao các ý kiến góp ý cụ thể, sát thực tiễn của các cơ quan trung ương và địa phương, Phó Vụ trưởng Vụ NSNN khẳng định, Bộ Tài chính sẽ tiếp thu, rà soát toàn diện dự thảo, hướng tới ban hành Thông tư với chất lượng cao, thống nhất hệ thống văn bản và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.