Đào tạo truyền thông trong kỷ nguyên số: Giá trị cốt lõi nằm ở đâu?

Tọa đàm có sự tham gia của đại diện các trường ĐH, CĐ có đào tạo ngành báo chí - truyền thông tại TPHCM và các tỉnh phía Nam.

Phát biểu khai mạc, nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng biên tập Báo Thanh Niên cho biết: Kỷ nguyên số đã và đang làm thay đổi sâu sắc nhiều lĩnh vực, trong đó có báo chí và truyền thông. Sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, mạng xã hội và các nền tảng kỹ thuật số mới không chỉ làm thay đổi cách thức sản xuất, phân phối và tiêu thụ thông tin, mà còn đặt ra những yêu cầu hoàn toàn mới đối với công tác đào tạo nguồn lực báo chí, truyền thông trong các cơ sở giáo dục ĐH, CĐ.

Quy mô đào tạo truyền thông đang ngày càng mở rộng ở nhiều trường, từ trường truyền thống đào tạo khối ngành khoa học xã hội đến trường đa ngành, từ trường công lập đến tư thục. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy công tác đào tạo báo chí - truyền thông còn đối diện nhiều thách thức. Dẫn khảo sát của TopCV Việt Nam năm 2023, ông Toàn cho biết có đến 64% nhà tuyển dụng trong ngành truyền thông - marketing cho rằng sinh viên ra trường thiếu kỹ năng thực hành trên nền tảng số, đặc biệt là các công cụ như Facebook Ads, Canva, Google Analytics, TikTok…

Từ góc độ của một tòa soạn, ông Toàn cho biết có những thách thức lớn đang tác động trực tiếp đến chất lượng nhân sự trong hoạt động báo chí và truyền thông.

Ở góc độ đơn vị đào tạo, Nhà báo, TS. Tạ Bích Loan (VTV) đã chỉ ra những thách thức lớn trong đào tạo báo chí – truyền thông trong thời đại AI như: Sự cạnh tranh giữa khả năng tư duy con người và khả năng tạo sinh của AI; chương trình đào tạo dễ lỗi thời, không theo kịp tiến bộ công nghệ; Khi dữ liệu được sử dụng chung thì tính độc đáo nguyên bản bị mờ nhạt…

Nhà báo Tạ Bích Loan cũng chỉ ra xu hướng báo chí – truyền thông thế giới khi sử dụng AI có sự băn khoăn về độ chính xác, tính độc đáo tác phẩm, Bản quyền & sở hữu nội dung, sự lệ thuộc vào AI, minh bạch nguồn dữ liệu và đạo đức báo chí. Về thực trạng sử dụng AI trong báo chí Việt Nam, bà Loan cho biết 85% cơ quan báo chí đã dùng hoặc đang thử nghiệm AI cho thấy sự hiện diện mạnh mẽ của công nghệ này.

Kiến nghị về đào tạo báo chí trong kỷ nguyên AI, nhà báo Tạ Bích Loan cho rằng có những điểm không thay đổi là tính kiểm chứng – chính xác, đạo đức nghề nghiệp, sự trung thực, khách quan, năng lực phân tích và tư duy độc lập, khả năng kể chuyện giàu cảm xúc. Nhưng cũng có những điểm cần bổ sung – thay đổi như kỹ năng sử dụng AI, kỹ năng đánh giá chất lượng dữ liệu…

TS Huỳnh Văn Thông, Trưởng bộ môn Truyền thông, Trường ĐH KHXH&NV TPHCM cũng nhìn nhận: Thị trường thay đổi nhanh hơn chương trình đào tạo, khi chu kỳ công nghệ chỉ 6 - 12 tháng đã khác, trong khi chu kỳ cải tiến chương trình cần 4 - 5 năm. Điều này rõ ràng là những thách thức rất lớn với các đơn vị đào tạo truyền thông trong bối cảnh hiện nay. Và buộc các trường phải thay đổi vì AI (trí tuệ nhân tạo) không chỉ thách thức kỹ năng, mà thách thức luôn căn tính, bản sắc nghề truyền thông.