Cải cách thể chế từ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” thành “đột phá của đột phá”

Giải quyết những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn

Thời gian qua, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã tập trung chỉ đạo quyết liệt công tác xây dựng và thi hành pháp luật với phương châm thể chế là “đột phá của đột phá”. Trong nhiệm kỳ 2021 - 2025, Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng, trình Quốc hội ban hành hơn 170 luật và nghị quyết, tăng hơn gấp đôi so với nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV (81 luật, nghị quyết).

Các văn bản này tập trung giải quyết, xử lý những điểm nghẽn, vướng mắc, bất cập trong thực tiễn ở nhiều lĩnh vực như đất đai, tài nguyên, đấu thầu, ngân sách nhà nước, cải cách hành chính, phân cấp phân quyền, khoa học công nghệ, chuyển đổi số…

Điển hình như trong lĩnh vực đầu tư công, phương thức quản lý đã được chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền tối đa trong quản lý, điều hành; cho phép sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện công trình của ngân sách trung ương và các địa phương khác, đồng thời tách giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập để đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Chính phủ cũng tập trung soạn thảo và ban hành khối lượng lớn văn bản quy định chi tiết thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Riêng trong năm 2025, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, cơ quan ngang bộ phải ban hành 419 văn bản quy phạm pháp luật, tăng 157 văn bản so với năm 2024 và tăng 290 văn bản so với năm 2023.

Cùng với đó, việc rà soát, phát hiện và xử lý những khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật đã được đẩy mạnh. Chính phủ đã ban hành 06 nghị quyết để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong các quy định có nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội theo Nghị quyết số 206/2025/QH15.

Nhiều nội dung đã được tháo gỡ như: lập mới, điều chỉnh và phê duyệt quy hoạch phân khu; điều chỉnh quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh; triển khai dự án trong giai đoạn quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021 - 2030 chưa được phê duyệt; tháo gỡ vướng mắc trong triển khai Luật Địa chất và khoáng sản; sử dụng nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm trước để bổ sung dự phòng ngân sách năm sau; và giao quyền phê duyệt một số nội dung trong hoạt động dầu khí.

Trên tinh thần phân cấp mạnh mẽ, phân quyền triệt để, cải cách hành chính sâu rộng, Chính phủ đã ban hành 30 nghị định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền liên quan đến 85 luật, pháp lệnh, nghị quyết. Từ năm 2021 đến nay, các bộ, ngành và địa phương đã cắt giảm, đơn giản hóa 3.241 quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh tại 275 văn bản quy phạm pháp luật, đạt 20,5%, vượt mục tiêu 20% của giai đoạn 2021 - 2025.

Chính phủ cũng tích cực hoàn thiện hệ thống pháp luật về tổ chức bộ máy và chính quyền địa phương hai cấp. Đã trình Quốc hội sửa đổi 6 luật và ban hành hơn 140 nghị định, nghị quyết, văn bản hướng dẫn chuyên ngành, trong đó có 30 nghị định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, cũng như giữa cấp tỉnh và cấp xã trong chính quyền địa phương hai cấp.

Giải phóng sức sản xuất, tạo động lực mới cho phát triển

Ngay trong sáng nay 13/11, sau khi nghe Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ và hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026 của Chính phủ, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết quan trọng này.

Nghị quyết đã được Chính phủ soạn thảo, hoàn thiện theo hướng thể hiện rõ yêu cầu tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật, đặc biệt là pháp luật về đầu tư, kinh doanh, nhằm giải phóng sức sản xuất, huy động mọi nguồn lực và tạo động lực mới cho phát triển. Mục tiêu là nâng cao hiệu quả vận hành các loại thị trường, đưa thể chế từ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” trở thành “đột phá của đột phá” và lợi thế cạnh tranh quốc gia.

Nghị quyết cũng đã thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, các nghị quyết của Bộ Chính trị, đặc biệt là các nghị quyết chiến lược mới; xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, an toàn, với chi phí tuân thủ thấp. Việc phát huy hiệu quả các cơ chế đặc biệt để xử lý ngay các khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật cũng được đề ra.

Chính phủ được yêu cầu chủ động nghiên cứu tình hình, tham mưu chính sách và xây dựng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho các mô hình kinh tế mới, kinh doanh dựa trên công nghệ và nền tảng số, tạo dựng hành lang pháp lý cho những lĩnh vực mới, phi truyền thống như trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khai thác nguồn lực dữ liệu…

Nghị quyết cũng yêu cầu kiên quyết cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, quy định kinh doanh, không để phát sinh mới thủ tục, quy định kinh doanh, tiêu chuẩn, quy chuẩn, kỹ thuật mới không phù hợp, thiếu tính khả thi. Năm 2026, mục tiêu là cắt giảm, đơn giản hóa 100% điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết hoặc chồng chéo; bãi bỏ toàn bộ điều kiện đầu tư kinh doanh của các ngành, nghề không thuộc danh mục có điều kiện theo Luật Đầu tư; rút ngắn 50% thời gian giải quyết thủ tục hành chính và giảm 50% chi phí tuân thủ so với năm 2024.

Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực cũng được yêu cầu đẩy mạnh. Gắn với đó là tăng cường tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo ngay từ cơ sở, xử lý dứt điểm các vụ việc khiếu kiện đông người, phức tạp, kéo dài, vượt cấp, không để phát sinh điểm nóng.

Để bảo đảm vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Chính phủ đang rà soát, xử lý ngay những khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật có tính cấp bách theo Nghị quyết số 206/2025/QH15; đồng thời sửa đổi các quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, gắn với bảo đảm đủ nguồn lực thực hiện nhiệm vụ.

Chính phủ cũng đang tập trung hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia, bảo đảm tiêu chí “đúng, đủ, sạch, sống, kết nối, liên thông”, đồng thời kết nối với Cổng dịch vụ công quốc gia để các thủ tục hành chính được giải quyết thông suốt, nhanh chóng, thuận tiện cho người dân và doanh nghiệp.

Những nỗ lực cải cách thể chế, phân cấp, phân quyền và đơn giản hóa thủ tục không chỉ giải quyết kịp thời các vướng mắc, mà còn tạo động lực mạnh mẽ cho sản xuất, kinh doanh và phát triển xã hội. Với môi trường pháp lý minh bạch, thông thoáng, Việt Nam đang mở ra cơ hội mới để phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và đem lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp.