Chặt đứt sợi dây cấu kết "quan - thương": Nhiệm vụ không thể trì hoãn

Nhận diện mối quan hệ ngầm: “Quan chức - doanh nhân - tội phạm"

Theo báo cáo của Bộ Công an, chỉ riêng nửa đầu năm 2025, tiếp tục có 370 vụ án với hơn 1.000 bị can bị xử lý về tội tham nhũng. Bộ Tư pháp cũng cho biết, trong 6 tháng (từ ngày 1/10/2024 đến ngày 31/3/2025), cơ quan chức năng đã thi hành xong 2.061 việc, thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng số tiền hơn 9.781 tỷ đồng; tòa án Nhân dân các cấp tuyên thu hồi tiền và tài sản trên 32.399 tỷ đồng trong 71 vụ án kinh tế, tham nhũng. Những kết quả đạt được đã khẳng định quyết tâm chính trị nhất quán của Đảng và Nhà nước trong việc phát hiện, xử lý tận gốc các biểu hiện lợi dụng quyền lực để trục lợi.

Song, thực tiễn cũng cho thấy, tham nhũng, tiêu cực không chỉ xuất phát từ sự tha hóa của cá nhân, mà còn có sự câu kết giữa một bộ phận cán bộ, công chức với doanh nghiệp để thao túng chính sách, chi phối quyền lực. Nguy hiểm hơn, hiện tượng trục lợi cá nhân, mối quan hệ ngầm giữa “quan chức - doanh nhân - tội phạm” đã và đang trở thành căn bệnh nguy hiểm, làm méo mó môi trường kinh doanh, xói mòn niềm tin xã hội và thậm chí lũng đoạn quyền lực Nhà nước.

Tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt lưu ý tình trạng “quan - thương” câu kết để trục lợi ngày càng tinh vi, biến tướng. Tổng Bí thư nhấn mạnh: Việc nhận diện, triệt phá và xóa bỏ mối quan hệ này là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng.

Chỉ đạo của Tổng Bí thư là lời nhắc nhở sâu sắc về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên; về yêu cầu phải kiểm soát chặt chẽ quyền lực, ngăn chặn từ sớm, từ xa những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; đồng thời khẳng định rõ quan điểm: Mọi hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi, mọi mối quan hệ “móc nối”, “cấu kết” giữa quan chức và doanh nghiệp đều phải bị nhận diện, xử lý nghiêm minh, không có ngoại lệ, không có vùng cấm.

Khoảng trống từ thực tiễn

Không chỉ riêng một số vụ án điển hình mà Tổng Bí thư nhắc tên, hàng loạt đại án lớn trong thời gian qua đã phơi bày rõ sự cấu kết tinh vi giữa quan chức và doanh nghiệp như: Vụ Vạn Thịnh Phát cho thấy sự thao túng tín dụng, lũng đoạn thị trường tài chính; vụ AIC hé lộ mạng lưới lợi ích trong lĩnh vực đấu thầu thiết bị y tế. Gần đây, vụ Phúc Sơn tiếp tục làm rõ sự bắt tay giữa doanh nghiệp và quan chức địa phương để thao túng dự án đầu tư; hay vụ án tại Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho thấy “nhóm lợi ích” len lỏi trong lĩnh vực quản lý nhà nước, biến quyền cấp phép thành công cụ trục lợi.

Trong phiên họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí tiêu cực ngày 29/9/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt lưu ý tình trạng "quan - thương" cấu kết để trục lợi ngày càng tinh vi, biến tướng. Ảnh: TH/TTXVN

Những vụ án này không chỉ gây thiệt hại lớn về kinh tế, làm méo mó môi trường kinh doanh, mà còn làm xói mòn lòng tin của Nhân dân đối với bộ máy công quyền, đúng như Tổng Bí thư Tô Lâm đã cảnh báo về sự nguy hại của mối quan hệ “quan - thương - tội phạm”.

Không những thế, thực tế này còn cho thấy những khoảng trống trong cơ chế kiểm soát quyền lực, trong công tác cán bộ và quản lý kinh tế - xã hội. Đồng thời đặt ra yêu cầu đối với toàn hệ thống chính trị: Phải song hành giữa “chống” và “xây”, giữa xử lý nghiêm minh và hoàn thiện cơ chế để ngăn chặn tham nhũng từ sớm, từ xa, bảo đảm quyền lực được kiểm soát chặt chẽ, minh bạch và phục vụ lợi ích chung.

Xây dựng khuôn khổ pháp lý minh bạch phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Để thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, trước hết cần nhìn nhận rõ, cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực chỉ thật sự hiệu quả khi quyền lực được kiểm soát bằng cơ chế, chứ không chỉ đơn thuần là ý thức cá nhân. Muốn vậy, phải đồng thời triển khai các nhóm giải pháp về thể chế, tổ chức và con người một cách quyết liệt, đồng bộ.

Theo TS Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Thanh tra Chính phủ), phải hoàn thiện hệ thống pháp luật, bịt kín các kẽ hở trong quản lý đất đai, đầu tư công, đấu thầu, mua sắm công, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm tối đa cơ chế “xin - cho” và quyền lực tùy tiện của cá nhân. Đồng thời, minh bạch hóa toàn bộ quy trình hành chính, hồ sơ đấu thầu, ngăn chặn tình trạng “thiết kế hồ sơ” cho doanh nghiệp sân sau.

Ảnh: Bảo Anh

Cùng với đó, cần kiểm soát chặt chẽ quyền lực thông qua cơ chế ràng buộc và giám sát, tăng cường thanh tra, kiểm tra nội bộ, nhất là với cán bộ nắm giữ vị trí nhạy cảm; thực hiện luân chuyển, thay thế định kỳ đối với cán bộ trong lĩnh vực dễ phát sinh lợi ích nhóm như đất đai, xây dựng, đầu tư.

TS Đinh Văn Minh cũng cho rằng, cần tăng cường vai trò giám sát của xã hội đối với hoạt động thực thi pháp luật. Báo chí, truyền thông cần được tạo điều kiện phát huy vai trò phản biện, điều tra, phát hiện dấu hiệu tham nhũng, lợi ích nhóm. Nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức xã hội phải có kênh phản ánh thuận tiện, bảo vệ người tố cáo tham nhũng.

TS Vũ Việt Hà (Học viện Chính trị CAND) lại nhấn mạnh giải pháp đổi mới công tác cán bộ. Theo đó, phải coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh, liêm chính, dám chịu trách nhiệm. Cần gắn công tác quy hoạch, bổ nhiệm, đánh giá cán bộ với tiêu chí về liêm chính, đạo đức công vụ; đưa tiêu chí phòng, chống tham nhũng trở thành thước đo bắt buộc trong đánh giá năng lực lãnh đạo, quản lý.

Ảnh: Bảo Anh

Bên cạnh đó, theo TS Vũ Việt Hà, một nhiệm vụ có ý nghĩa nền tảng là tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, trong đó trọng tâm là sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tham nhũng để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Luật phải thật sự trở thành công cụ hữu hiệu trong việc kiểm soát quyền lực, phòng ngừa và xử lý tham nhũng, phù hợp với bối cảnh mới. Việc sửa đổi cần tập trung vào việc khắc phục những bất cập được bộc lộ trong quá trình thực thi, bổ sung quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm, minh bạch, kê khai tài sản, thu nhập, đồng thời tăng cường cơ chế giám sát độc lập.

Một khuôn khổ pháp lý đầy đủ, minh bạch, chặt chẽ sẽ không chỉ củng cố niềm tin của Nhân dân, mà còn tạo hành lang vững chắc để các cơ quan chức năng thực hiện hiệu quả chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, hướng tới xây dựng một nền quản trị công bằng, minh bạch và phát triển bền vững.