Nhiều doanh nghiệp trích lập, chi sử dụng Quỹ Bình ổn xăng dầu sai mục đích

Cũng theo TTCP, việc buông lỏng quản lý, thiếu kiếm tra đã dẫn đến không khắc phục được việc các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu (KDXD) dự trữ xăng dầu lưu thông bắt buộc tối thiểu thiếu trong nhiều năm (từ năm 2017 đến ngày 30/9/2022), ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu, an ninh năng lượng…

Cũng theo TTCP, do Tổng cục Thuế và nhiều cục thuế thực hiện chưa đầy đủ, chưa đúng quy định, thiếu kiểm tra, giám sát, dẫn đến nhiều thương nhân đầu mối KDXD được kiểm tra đã phát hiện nợ thuế bảo vệ môi trường hàng nghìn tỷ đồng trong nhiều kỳ, nhiều năm, vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật Thuế bảo vệ môi trường.

Về quy định quyền được mua/bán xăng dầu giữa thương nhân đầu mối với thương nhân đầu mối khác; giữa các thương nhân phân phối (TNPP) xăng dầu với nhau, Bộ Công thương ban hành nhiều thông tư quy định không cụ thể, rõ ràng dẫn đến, nhiều hành vi mua bán xăng dầu trái quy định, hệ thống KDXD bị phá vỡ, nghĩa vụ, trách nhiệm của thương nhân đầu mối KDXD là thực hiện tổng nguồn cung xăng dầu do Bộ Công Thương phân giao hàng năm và bình ổn thị trường khi cần thiết nhưng khi mua bán xăng dầu của nhau thì thương nhân đầu mối KDXD đã trở thành các TNPP, có cơ hội để mua bán thông qua trung gian làm tăng chi phí lưu thông với số tiền chênh lên tới hàng tỷ đồng.

Đây là một trong những nguyên nhân đại lý, cửa hàng bán lẻ bị lỗ, dừng bán, gây gián đoạn nguồn cung cho thị trường, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng, an ninh năng lượng, phát triển kinh tế. Khi thương nhân đầu mối KDXD dừng không bán xăng dầu cho các thương nhân đầu mối KDXD, dẫn đến gián đoạn nguồn cung, ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường xăng dầu trong nước.

Việc quản lý lỏng lẻo của Bộ Công Thương dẫn tới hoạt động KDXD diễn biến phức tạp, nhiều hành vi mua bán trái quy định, phá vỡ các nguyên tắc của Nghị định 83/2014. Chẳng hạn, Cty CP Thương mại và Dầu khí Đồng Tháp ủy quyền việc mua bán xăng dầu cho các doanh nghiệp không phải công ty con, không đủ điều kiện làm TNPP.

Hay Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) ủy quyền cho các công ty con ký hợp đồng mua, bán xăng dầu với thương nhân dầu mối khác và bán tái xuất xăng dầu, sản lượng hơn 4,46 triệu m3. Các công ty con của Cty TNHH Thương mại và Dịch vụ Long Hưng bán xăng dầu cho công ty mẹ, mua của các đơn vị đầu mối, phân phối khác…

Quang cảnh buổi công bố kết luận thanh tra. Ảnh: LP

Ngoài vi phạm cấp giấy phép, việc quản lý, sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu cũng tồn tại nhiều bất cập dẫn tới bị doanh nghiệp chiếm dụng.

Theo kết luận thanh tra, trong hơn 5 năm, liên Bộ Công Thương - Tài chính quyết định chi từ Quỹ Bình ổn giá khi giá nhiên liệu chưa tăng, số tiền hơn 1,1 nghìn tỷ đồng, và chi bình ổn cao hơn mức tăng giá, hơn 318 tỷ.

Trong 1,5 năm (từ kỳ điều hành ngày 1/1/2017 đến 23/4/2018), văn bản điều hành giá của cơ quan quản lý không rõ ràng, dẫn tới 19 doanh nghiệp đầu mối trích lập sai Quỹ Bình ổn xăng dầu với xăng RON 95 hơn 1 nghìn tỷ đồng. Các doanh nghiệp này cũng chi sai từ quỹ gần 680 tỷ.

Theo quy định, Quỹ Bình ổn giá chỉ được sử dụng trong trường hợp cấp bách, khi giá tăng cao bất thường ảnh hưởng tới đời sống người dân, song thực tế liên Bộ Công Thương - Tài chính sử dụng quỹ này liên tục trong thời gian dài, khi không có biến động về giá. Việc này cũng dẫn tới đùn đẩy trách nhiệm, thiếu quy chế phối hợp, phân công giữa Bộ Tài chính - cơ quan chủ trì quỹ, và Bộ Công Thương - cơ quan phối hợp trong quản lý Quỹ Bình ổn, kiểm tra, giám sát thương nhân xăng dầu đầu mối.

TTCP cũng chỉ ra, Ngân hàng Nhà nước chưa ban hành văn bản hướng dẫn các ngân hàng thương mại quản lý Quỹ Bình ổn, dẫn tới 7 doanh nghiệp sử dụng quỹ sai mục đích bình ổn giá, hơn 7.927 tỷ đồng. Số tiền này đã được doanh nghiệp để tại tài khoản thanh toán trong nhiều kỳ, không kết chuyển về tài khoản quỹ. Trong đó, 3 doanh nghiệp đã trích lập, chi sử dụng Quỹ Bình ổn với khối lượng xăng dầu vượt sổ sách, dẫn tới trích lập sai gần 4,8 tỷ đồng và chi sai từ quỹ này gần 22,6 tỷ. Một doanh nghiệp trích lập thiếu vào quỹ hơn 3 tỷ đồng, và một đơn vị thực hiện sai nguyên tắc kế toán số tiền điều chỉnh vào quỹ, gần 10,3 tỷ đồng.

Tuy nhiên, cơ quan quản lý (Bộ Công Thương, Bộ Tài chính) không nắm rõ số dư đầu kỳ, số trích lập, sử dụng hay lãi của quỹ này tại một số doanh nghiệp khi ba năm liên tiếp, các doanh nghiệp đầu mối và ngân hàng thương mại nơi họ mở tài khoản Quỹ Bình ổn xăng dầu không gửi sao kê.

Về kiểm tra, giám sát xử lý các vi phạm, theo TTCP, nhiều vi phạm trong hoạt động KDXD xảy ra thường xuyên, trong nhiều năm nhưng Bộ Công Thương quản lý lỏng lẻo, thiếu kiểm tra, giám sát, xử lý không nghiêm, dẫn đến nhiều vi phạm chưa được chấn chỉnh, khắc phục kịp thời.

Bài sau: Thanh tra Chính phủ chuyển 3 vụ việc sang Bộ Công an để xem xét, xử lý