Gốm Chu Đậu: Tinh hoa văn hóa thuần Việt

Nếu như Hà Nội có làng nghề gốm Bát Tràng nổi tiếng, Hưng Yên có làng gốm Kim Lan thì Hải Dương cũng tự hào với làng nghề gốm Chu Đậu. Làng gốm Chu Đậu là địa danh được nhiều du khách đến tham quan và khám phá dòng chảy lịch sử.

Năm 1983, các nhà khảo cổ học đã nghiên cứu và xác định: Khu vực Chu Đậu là nơi hưng thịnh của nghề gốm cách đây chừng 5 thế kỷ, ở tầng văn hóa dày 2 m, rộng 40.000 m2 có hàng chục lò gốm với niên đại cuối thế kỷ 14, phồn thịnh ở thế kỷ 15, 16. Những người thợ tài hoa đã tạo ra những tác phẩm tinh xảo, quý giá và thổi hồn thiên nhiên vào sản phẩm gốm với các màu men đa dạng, hoa văn cách điệu rất sống động tinh tế.Phong cáchgốm Chu Đậu đã đưa gốm sứ Việt Nam lên đỉnh cao vinh quang nghệ thuật đương thời.

Trải qua hơn 400 năm bị thất truyền  thấy được giá trị của việc phục dựng lại dòng gốm mỹ nghệ cao cấp thuần Việt và việc phát triển du lịch vùng nghề, làng nghề. Năm 2001, Tổng Công ty Thương mại Hà Nội (Hapro) đã quyết định thành lập Xí nghiệp Gốm Chu Đậu nay là Công ty cổ phần gốm Chu Đậu tại thôn Chu Đậu, xã Thái Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

Hiện nay, các sản phẩm gốm Chu Đậu rất đa dạng về mẫu mã, chủng loại. Được chia làm 5 dòng hàng chính. Dòng sản phẩm truyền thống: Bình lọ, đĩa cảnh… là các sản phẩm được công ty phục chế lại các sản phẩm theo lối vẽ cổ gẫn gũi với đời sống của người Việt; Dòng sản phẩm tâm linh: Bộ đồ thờ cúng, mặt hàng phong thủy,…; Dòng sản phẩm gia dụng: Ấm, chén, bát đĩa,…được trang trí hoa văn họa tiết dưới men – Dòng men được triết xuất từ tro trấu đã được xác lập độc bản kỷ lục Việt Nam đảm bảo 100% vệ sinh an toàn thực phẩm; Dòng sản phẩm xuất khẩu: Được làm theo mẫu có sẵn và mẫu theo yêu cầu của khách hàng; Đặc biệt năm 2014, bằng sự nỗ lực, sáng tạo, công ty đưa ra thị trường dòng sản phẩm Gốm vẽ Vàng kim cao cấp – là dòng sản phẩm được kết hợp giữa truyền thống và hiện đại được khách hàng trong và ngoài nước ưa chuộng.

Ông Nguyễn Hữu Thức - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Gốm Chu Đậu chia sẻ: “Với diện tích 3,5ha, 240 cán bộ nhân viên, trong đó có 30 nghệ nhân (công ty có số nghệ nhân đông nhất Việt Nam), Gốm Chu Đậu đã khôi phục lại được dòng gốm tinh hoa văn hóa xưa, khôi phục lại những bảo vật Quốc gia. Nghệ nhân của Công ty đã tạo ra được những sản phẩm phù hợp với xu hướng thị trường hiện nay”.

Với sự nỗ lực không ngừng của cán bộ, nhân viên công ty, các nghệ nhân với đôi bàn tay tài hoa của mình, tinh hoa văn hóa của gốm Chu Đậu cổ đã được kết tinh trong sản phẩm gốm Chu Đậu hiện đại và được lưu trữ tại 46 Bảo tàng danh tiếng thuộc 32 quốc gia trên thế giới. Được sự tin dùng của khách hàng trong nước, là lựa chọn hàng đầu cho giải pháp quà tặng của các tổ chức và doanh nghiệp, thị trường ngày một mở rộng.

Đặc biệt, từ năm 2017 sản phẩm gốm Chu Đậu đã vinh dự được lựa chọn làm quà tặng của các động chi lãnh đạo Đảng và Nhà nước dùng làm quà tặng trong các dịp ngoại giao quan trọng. Trên mỗi sản phẩm quà tặng đó được cong ty thiết kế hình ảnh mang ấn văn hóa đặc trưng của Việt Nam và hình ảnhđặc trưng của khách được nhận truyền đi thông điệp gắn kết sâu sắc giữa người tặng và người được tặng.

Sản phẩm  quà tặng gốm Chu Đậu đáp ứng được thị hiếu người tiêu dùng nhưng vẫn giữ được nét văn hóa, bản sắc dân tộc trong từng sản phẩm. Bên cạnh những loại gốm men màu, gốm hoa lam thì nổi tiếng là gốm tam thái. Gốm Tam thái được vẽ cực kỳ đặc sắc, về bố cục và sự biến hóa hài hòa trong cách trang trí sản phẩm. Các đề tài và hoa văn trang trí trên gốm Chu Đậu rất phong phú với những hoa văn hoa lá, hoa sen, hoa cúc, hoa phù du được trang trí phổ biến thời bấy giờ. Bên cạnh đó, gốm Chu Đậu còn có nét trang trí với chủ đề 12 con giáp trên các sản phẩm ấm, bình hoa…

Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, đưa yếu tố câu chuyện truyền thống, văn hóa vào sản phẩm.

Để chào đón năm mới Giáp Thìn 2024, Gốm Chu Đậu cũng cho ra mắt bộ quà tặng mang tên "Rồng vàng Phú quý".  Đây là dòng sản phẩm sang trọng và tinh tế, thể hiện sự hoàn hảo trong nghệ thuật tạo hình và chế tác của nghệ nhân gốm Chu Đậu.

Theo ông Nguyễn Hữu Hiệp - Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Gốm Chu Đậu và là nghệ nhân của làng gốm Chu Đậu chia sẻ: Trong phong thủy, linh vật Rồng, ngọc là biểu tượng của hoàng đế, của đỉnh cao quyền lực, của sự giàu sang phú quý. Tác phẩm nghệ thuật Rồng vàng Phú quý mang vẻ đẹp tự nhiên, tinh tế nhưng vẫn thể hiện sự uyển chuyển, uy nghi và hàm chứa khí thế mạnh mẽ. Với đường nét mềm mại và sự kết hợp giữa chất liệu vàng kim cao cấp với màu men độc bản gốm Chu Đậu, sản phẩm đã trở thành một tác phẩm nghệ thuật mang nhiều ý nghĩa đáng ngưỡng mộ.

 Theo ông Hiệp, để có được tác phẩm Rồng vàng Phú quý hoàn chỉnh phải trải qua 5 công đoạn: Đầu tiên là "Tạo mẫu" - khâu này đòi hỏi sự sáng tạo của người nghệ nhân với nghệ thuật tạo hình kết hợp giữa truyền thống như vuốt, chạm, khắc và máy tạo hình hiện đại tạo nên những sản phẩm tinh tế và đặc sắc. Khâu tiếp theo là "Chế tác men" - Quy trình chế tác men độc bản, bí truyền đã được nghệ nhân Chu Đậu phục dựng từ bài phối men cổ truyền Chu Đậu cổ. Dòng men tro trấu đã được công nhận là dòng men độc bản Việt Nam". 

"Chuyển đến khâu "Nung lần 1" - Sau khi phun men, sản phẩm được đặt vào lò nung nhiệt độ cao trên 1200 độ C chất men tro chấu độc bản Chu Đậu sẽ tạo ra màu sắc đặc trưng của dòng gốm cổ cao cấp. Sau đó là khâu "Vẽ vàng kim" - Chọn những sản phẩn hoàn hảo nhất, bằng kỹ thuật vẽ vàng đặc biệt, người nghệ nhân Chu Đậu vẽ thủ công hoa văn, họa tiết vàng kim lên sản phẩm, làm tăng thêm vẻ đẹp và sự tinh tế. Cuối cùng là khâu "Nung lần 2" - Rồng vàng Dâng ngọc Phú quý được nung một lần nữa làm cho lớp vàng hòa quyện với lớp men độc bản thêm bền vững và tạo độ bóng  thẩm mỹ cao cho sản phẩm, bền mãi với thời gian", ông Hiệp chia sẻ.