Chatbot AI tái định hình việc tìm kiếm thông tin

Hiệu ứng ChatGPT vì thế vượt xa một công cụ mà trở thành điểm khởi đầu mới cho hành vi tìm hiểu của hàng trăm triệu người.

Thay đổi thói quen tìm kiếm

Ba năm trước, khi cần sửa vòi nước rò rỉ hay muốn hiểu rõ vấn đề lạm phát, phần lớn mọi người đều bắt đầu bằng Google, tìm video hướng dẫn trên YouTube hoặc gọi Alexa. Tuy nhiên, thói quen đó đã thay đổi mạnh mẽ chỉ trong thời gian ngắn. Ngày nay, hàng triệu người mở ChatGPT trước tiên và đơn giản là đặt câu hỏi.

GS Deborah Lee, Giám đốc Nghiên cứu Tác động và Chiến lược AI tại Đại học Bang Mississippi (Mỹ), cho rằng chính sự thay đổi công cụ “khởi động việc tìm kiếm” đã phản ánh tác động sâu rộng của ChatGPT lên hành vi số hàng ngày.

Điều thú vị là ChatGPT không làm các công cụ cũ biến mất. Thay vào đó, nó trở thành “cánh cửa đầu tiên” để tiếp cận thông tin. Chỉ vài tháng sau khi ra mắt cuối năm 2022, ChatGPT đã đạt 100 triệu người dùng mỗi tuần. Đến cuối năm 2025, con số này tăng lên 800 triệu, đưa ChatGPT trở thành một trong những công nghệ tiêu dùng phổ biến nhất thế giới.

Các khảo sát độc lập đều ghi nhận mức độ sử dụng không chỉ đến từ sự tò mò ban đầu mà từ sự thay đổi hành vi thật sự. Nghiên cứu của Pew Research năm 2025 cho thấy 34% người trưởng thành Mỹ đã sử dụng ChatGPT, gần gấp đôi so với năm 2023. Trong nhóm dưới 30 tuổi, tỷ lệ này lên tới 58%. Một cuộc thăm dò của tờ AP và Trung tâm Nghiên cứu Các vấn đề công cộng (NORC) ghi nhận khoảng 60% người dùng AI sử dụng công cụ này để tìm kiếm thông tin và tỷ lệ đó tăng vọt lên 74% ở nhóm trẻ.

Google vẫn giữ vai trò xương sống của hệ sinh thái tìm kiếm truyền thống, nhưng vị trí “công cụ được mở đầu tiên” đã thay đổi. Những câu hỏi mang tính định nghĩa nhanh, giải thích ngắn gọn hay cần lời khuyên cá nhân hóa vốn từng thuộc về Google thì giờ được ChatGPT xử lý mạch lạc, trực tiếp và có tính đối thoại hơn.

Một khảo sát người dùng tại Mỹ năm 2025 cho thấy 55% đã chuyển sang sử dụng ChatGPT hoặc Gemini cho những nhiệm vụ trước đây họ giao cho Google Search. Ở Anh, tỷ lệ này thậm chí cao hơn. Một phân tích trên hơn một tỷ phiên tìm kiếm cho thấy lưu lượng truy cập từ các nền tảng AI tạo sinh tăng nhanh gấp 165 lần so với tìm kiếm truyền thống. Khoảng 13 triệu người trưởng thành Mỹ đã chọn AI làm công cụ tìm kiếm chính.

Google “tiến hóa” nhưng vẫn gặp thách thức

Không đứng ngoài cuộc đua, Google đã tích hợp AI Gemini vào kết quả tìm kiếm. Phần “Tổng quan về AI” xuất hiện ở đầu trang trả lời trực tiếp nhiều câu hỏi đơn giản, đôi khi chính xác, đôi khi gây tranh cãi. Dù vậy, người dùng hiếm khi bỏ qua tóm tắt này. Quan sát đó, kết hợp tác động từ ChatGPT, khiến số lượng tìm kiếm “không nhấp chuột” tăng mạnh.

Theo dữ liệu của Similarweb, lưu lượng Google dẫn đến các trang tin tức giảm từ 2,3 tỷ lượt vào giữa năm 2024 xuống dưới 1,7 tỷ vào tháng 5/2025. Tỷ lệ tìm kiếm tin tức kết thúc bằng “không nhấp chuột” tăng từ 56% lên 69% chỉ sau một năm.

Mỗi nền tảng có ưu thế riêng. Google mạnh về nguồn tham khảo đa dạng nhưng thông tin thường lộn xộn. ChatGPT mạnh ở lời giải thích mạch lạc, tập trung nhưng hạn chế khả năng kiểm chứng nguồn. Về độ chính xác, cả hai vẫn có thể sai và người dùng ngày càng phải học cách nhận biết khi nào cần kiểm tra chéo.

Tác động của ChatGPT lan rộng vượt khỏi phạm vi công cụ tìm kiếm. Các loa thông minh như Alexa hay Google Home vẫn phổ biến, nhưng tỷ lệ sở hữu từ 12 tuổi trở lên giảm nhẹ từ 35% (2023) xuống 34% (2025). Sự chững lại này có thể phản ánh việc người dùng chuyển các truy vấn phức tạp sang ChatGPT, trong khi loa thông minh chỉ phù hợp trả lời ngắn gọn.

Ngược lại, YouTube tiếp tục tăng trưởng bền vững. Đến năm 2024, nền tảng có hơn 2,7 tỷ người dùng, trong đó 90% thanh thiếu niên Mỹ sử dụng YouTube thường xuyên. Tuy nhiên, thói quen sử dụng đang thay đổi. Người dùng có xu hướng nhờ ChatGPT giải thích khái niệm, lập danh sách hoặc viết kịch bản trước, rồi mới xem video khi cần thao tác trực quan.

Xu hướng đó cũng xuất hiện ở các nền tảng chuyên biệt. Tại Stack Overflow, “diễn đàn” của lập trình viên, số câu hỏi sụt giảm mạnh sau khi ChatGPT xuất hiện. Lưu lượng truy cập toàn trang giảm khoảng 50% từ năm 2022 đến 2024, do người dùng chuyển sang hỏi chatbot để lấy đoạn mã và giải thích ngay lập tức.

GS Deborah nhận định, sau 3 năm, ChatGPT không thay thế những nền tảng công nghệ khác mà tái sắp xếp vai trò của chúng. Công cụ tìm kiếm truyền thống vẫn phù hợp cho tra cứu chuyên sâu, đối chiếu nhiều nguồn. YouTube tiếp tục là nơi để xem người thật làm việc thật. Loa thông minh vẫn phục vụ sự tiện dụng nhưng điểm xuất phát của việc tìm kiếm thông tin đã dịch chuyển.

“Nếu trước đây, mọi người mở Google như thói quen vô thức, thì nay một bộ phận lớn bắt đầu bằng việc hỏi chatbot rồi mới quyết định đi sâu hơn ở đâu. Đó chính là “hiệu ứng ChatGPT”. Nó âm thầm nhưng mạnh mẽ, nó thay đổi cách con người tiếp cận tri thức từ những câu hỏi nhỏ nhất”, GS Deborah Lee cho biết.