Năm 2023 và thách thức của nền kinh tế

Năm 2022, kỳ tích xuất khẩu Việt Nam trở thành điểm sáng kinh tế. Tính ra xuất khẩu tăng khoảng 10,5%, đạt khoảng 371,5 tỷ USD, hoàn thành vượt mức chỉ tiêu kế hoạch được Quốc hội và Chính phủ giao (kế hoạch tăng 8%). Có 39 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD (tăng 4 mặt hàng so với năm 2021), trong đó có 9 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 10 tỷ USD (hơn 1 mặt hàng so với năm 2021).

Cơ cấu hàng hóa xuất khẩu tiếp tục cải thiện theo chiều hướng tích cực, giảm hàm lượng xuất khẩu thô, tăng xuất khẩu sản phẩm chế biến, sản phẩm công nghiệp, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Nhóm hàng công nghiệp chế biến tiếp tục chiếm tỷ trọng chủ yếu trong cơ cấu xuất khẩu, chiếm hơn 86% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Cán cân thương mại tiếp tục ghi nhận xuất siêu năm thứ 7 liên tiếp với thặng dư gần 11 tỷ USD, góp phần làm tích cực cho cán cân thanh toán, giúp nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá và ổn định các chỉ số kinh tế vĩ mô khác của nền kinh tế.

Theo đánh giá của lãnh đạo Bộ Công thương: Kết quả tăng trưởng của xuất khẩu năm 2022 là điểm sáng trong phát triển kinh tế đất nước, thể hiện sự nỗ lực trong thực thi đồng bộ nhiều giải pháp tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp (DN) và sự chủ động, linh hoạt trong tổ chức sản xuất của các doanh nghiệp xuất khẩu nắm bắt cơ hội phục hồi và khan hiếm hàng hóa từ các thị trường nhập khẩu, khai thác hiệu quả các FTA nhanh chóng đẩy mạnh xuất khẩu.

PGS.TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng năm 2022 kinh tế Việt Nam có nhiều điếm sáng, nhất là du lịch nội địa tăng 20% so với đỉnh cao 2019.

Đối mặt nhiều khó khăn

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng năm 2023 nền kinh tế sẽ đối mặt với nhiều khó khăn. Cộng đồng DN nặng gánh từ tác động của kinh tế thế giới và cả những áp lực từ hoạt động trong nước.

Kết quả khảo sát gần đây với những dự báo, khi tình hình kinh doanh khá khó khăn, tỷ lệ DN có lãi tại Việt Nam so với ASEAN cũng như toàn khu vực châu Á, châu Đại Dương dương tương đối thấp. Cụ thể, gần 60% DN dự báo có lãi (tăng 5,2 điểm so với năm trước), DN bị lỗ là 20,8% (giảm 7,8 điểm).

Ngân hàng HSBC cũng đã liệt kê một số khó khăn đối với nền kinh tế Việt Nam năm 2023. Trước hết đó là áp lực lạm phát mạnh hơn. Cùng đó, không chỉ lạm phát cơ bản tăng, Việt Nam còn đối diện tình trạng thiếu hụt năng lượng trong nước, khiến lạm phát toàn phần tăng. Điều này đồng nghĩa với việc Ngân hàng Nhà nước nhiều khả năng sẽ tiếp tục chu kỳ thắt chặt tiền tệ.

Cũng theo HSBC, rủi ro lớn nhất đối với tăng trưởng của Việt Nam là những khó khăn trong thương mại ngày càng gia tăng. Việt Nam không tránh khỏi những tác động do đợt thương mại toàn cầu chậm lại.

Nhu cầu hàng xuất khẩu suy yếu đã dẫn đến một đợt suy giảm đáng kể trong xuất khẩu của Việt Nam, trong đó tháng 11 đánh dấu sự sụt giảm đáng kể lần đầu tiên trong vòng 2 năm qua. Chỉ số PMI sản xuất trong tháng 11 cũng đã rơi vào vùng thu hẹp lần đầu tiên trong năm 2022. Đơn hàng mới, giá bán và việc làm đều xuống thấp, cho thấy tâm lý thị trường đang không tốt. Hàng hóa hưởng lợi từ nhu cầu mạnh mẽ trong giai đoạn đại dịch, điện tử và dệt may/da giày, đang chứng kiến giai đoạn chững lại.

Hiện Mỹ và EU chiếm hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu. Mỹ cũng là thị trường nhập khẩu thống lĩnh với một số ngành hàng xuất khẩu lớn, hơn nửa hàng máy móc xuất khẩu của Việt Nam là vào thị trường Mỹ. Một ngành hàng xuất khẩu lớn khác cũng phụ thuộc nhiều vào nhu cầu của thị trường Mỹ là sản phẩm gỗ (khoảng 60%).

Bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh quốc gia (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương - CIEM) cũng chia sẻ: Chúng tôi vừa đi khảo sát tình hình doanh nghiệp, thấy rõ tình trạng thiếu đơn hàng đang rất căng thẳng. Nhiều doanh nghiệp đã rất cố gắng giãn giờ làm để giữ lao động, nhưng vẫn phải sa thải lao động, kể cả lao động có tay nghề.

Cần tiếp tục hỗ trợ cho doanh nghiệp và người lao động

Trao đổi với phóng viên Báo Đại Đoàn Kết, TS Lê Đăng Doanh cho rằng, năm 2023, Chính phủ cần tiếp tục có những gói trợ cấp cho DN và người lao động để duy trì sản xuất, bảo đảm đời sống của người lao động. DN cần chuyển mạnh sang kinh tế số, vận dụng khoa học-công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ. Cần kịp thời trao đổi thẳng thắn với người lao động, động viên, chia sẻ thông tin với người lao động để tạo ra sự đồng thuận, cùng nhau vượt qua khó khăn, thách thức.