Nhượng quyền thương mại: Đón cả thời cơ và thách thức

Nhượng quyền thương mại hay còn gọi là Franchise là một kênh đầu tư đón nhiều cơ hội và thách thức...

 Đóng góp lớn vào kim ngạch xuất nhập khẩu

NQTM là phương thức kinh doanh rất phổ biến ở các nước như: Mỹ, Úc, Cộng đồng chung châu Âu...

NQTM nước ngoài chính thức thâm nhập vào năm 2007 khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và khá sôi động từ đó cho đến nay.

Từ năm 2007 đến năm 2018, Việt Nam đã cấp phép cho 213 doanh nghiệp nước ngoài nhượng quyền tại Việt Nam, trong đó có thể kể đến các thương hiệu lớn như: McDonalds, Baskin Robbins (Hoa Kỳ), Pizza Hut, Burger King (Singapore), Lotteria, BBQ Chicken (Hàn Quốc), Swensens (Malaysia), Karren Millen, Coast London (Anh), Bvlgari, Moschino, Rossi (Italia)… Lĩnh vực nhận NQTM từ các thương hiệu nước ngoài nhiều nhất ở Việt Nam là chuỗi thức ăn nhanh, nhà hàng chiếm 41,31%; cửa hàng bán lẻ nội thất, mỹ phẩm, bán lẻ hàng hóa tiêu dùng khác… chiếm 15,49%; thời trang chiếm 14,08%; giáo dục - đào tạo chiếm 11,47%…

Theo số liệu của Bộ Công Thương, năm 2007 có 3 DN đăng ký nhượng quyền ra nước ngoài. Tuy nhiên, từ 16/12/2011 các doanh nghiệp nhượng quyền ra nước ngoài không phải đăng ký nữa, chỉ thực hiện báo cáo cho Sở Công Thương. Thực tế, cơ quan Nhà nước chưa có cơ chế cụ thể nào để kiểm soát việc báo cáo này nên không có số liệu thống kê chi tiết.

Cửa hàng cafe gắn với nhãn hiệu Cotti Coffee được cấp nhượng quyền thương mại tại Việt Nam tháng 7/2024

Trên website chính thức của Bộ Công Thương, quý I/2025, cấp đăng ký NQTM cho 1 cá nhân là Thương nhân Blue Sky Holdinh Limited từ Hồng Kông NQTM vào Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực cửa hàng kinh doanh cà phê, trà và các sản phẩm đồ ăn và thức uống khác. Năm 2024, Bộ Công Thương cấp mã số đăng ký NQTM cho 14 đơn vị (tổ chức, cá nhân) đến từ Nhật Bản, Hồng Kông, Thái Lan, Singapore, Mỹ, Trung Quốc, Áo, Panama… Lĩnh vực cấp NQTM chủ yếu là chuỗi thức ăn nhanh, nhà hàng chiếm 41,31%; cửa hàng bán lẻ nội thất, mỹ phẩm, bán lẻ hàng hóa tiêu dùng khác. Năm 2023, Bộ Công thương cấp mã số đăng ký NQTM cho 11 đơn vị. Năm 2022 cấp cho 13 đơn vị. Năm 2021 cấp cho 25 đơn vị đến từ nhiều quốc gia khác như Pháp, Hàn Quốc, Australia, Anh… Lĩnh vực cấp NQTM chủ yếu vẫn là chuỗi thức ăn nhanh, nhà hàng, khách sạn; cửa hàng bán lẻ nội thất, mỹ phẩm, bán lẻ hàng hóa tiêu dùng khác… hay dịch vụ vận tải, kho bãi.

Đón cả cơ hội và thách thức

Báo cáo số 54/BC-BCT của Bộ Công Thương về tình hình sản xuất công nghiệp và hoạt động thương mại tháng 1 năm 2025 nhận định, năm 2025, bối cảnh tình hình thế giới dự báo tiếp tục chuyển biến nhanh, khó lường; cạnh tranh chiến lược, chủ nghĩa bảo hộ, xu hướng liên kết mới trên thế giới, chiến tranh thương mại, phân tách chuỗi cung ứng, trừng phạt về kinh tế, chạy đua về khoa học công nghệ ngày càng gia tăng. Điều này sẽ ảnh hưởng lớn tới nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam trên nhiều phương diện khác nhau, nhất là hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá, tiền tệ và thu hút đầu tư nước ngoài.

Pizza Hurt là chuỗi cửa hàng được NQTM gặt hái nhiều thành công tại Việt Nam

Các tổ chức tài chính quốc tế như IMF, WB và OECD dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chậm lại trong năm 2025, khoảng 3,2-3,3%, phản ánh những thách thức kinh tế toàn cầu đang đối mặt. Việc lạm phát giảm sẽ tác động tích cực đến đời sống người dân và hỗ trợ phục hồi kinh tế thế giới. Tăng trưởng kinh tế của một số nước đối tác thương mại lớn của Việt Nam có xu hướng chậm lại; tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư. Các nước có thể tiếp tục bị cuốn theo xu hướng gia tăng hàng rào thương mại, thuế quan để bảo vệ sản xuất trong nước.

Cũng theo thống kê của Bộ Công Thương, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa tháng 01/2025 đạt 30,06 tỷ USD, giảm 14,1% so với tháng trước. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước đạt 10,89 tỷ USD, giảm 22,2%; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đạt 19,17 tỷ USD, giảm 8,7%. So với cùng kỳ năm trước, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa tháng 01/2025 giảm 2,6%, trong đó khu vực kinh tế trong nước giảm 3,3%; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài giảm 2,2%.

Đây là những thách thức đối với phương thức kinh doanh NQTM ở Việt Nam. Bên cạnh đó, NQTM vẫn đối mặt với các khó khăn do chi phí lớn, rủi ro lớn từ các công ty, tập đoàn mẹ ở nước ngoài. Đó là chưa kể một số hạn chế vẫn tồn tại kể từ khi xuất hiện phương thức NQTM như: Chưa bao quát hết các hình thức NQTM; chưa thực sự bảo vệ bên nhận quyền đối với trường hợp nhượng quyền trong nước; chưa đủ các chế tài về xử phạt đối với các vi phạm về NQTM; các quy định pháp luật về NQTM chủ yếu chỉ mới giới hạn trong phạm vi điều chỉnh đối với bên nhượng quyền…

Thách thức là vậy nhưng phương thức NQTM cũng đón không ít thời cơ. Theo dự báo của Bộ Công Thương, dòng vốn đầu tư nước ngoài năm 2025 có thể có xu hướng chuyển dịch sang các nền kinh tế mới nổi như: Việt Nam, Indonesia hay Ấn Độ nhờ các nước này có lực lượng lao động dồi dào, chi phí cạnh tranh, thị trường nội địa đang phát triển nhanh, chính sách thu hút đầu tư, cải cách hành chính, ưu đãi thuế và cải thiện cơ sở hạ tầng đang được các nước này nỗ lực hoàn thiện để hấp dẫn nhà đầu tư quốc tế; ưu tiên các ngành xanh và bền vững, lĩnh vực công nghệ cao (như AI, blockchain, fintech và công nghệ sinh học…).

Ngoài ra, việc chuyển dịch kinh tế theo hướng kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, kinh tế phát thải carbon thấp đang định hình lại các hình thức, loại hình dự án FDI trên toàn cầu, hạn chế tìm kiếm các dự án FDI với mục đích tận dụng chính sách vào bảo vệ môi trường mở hơn tại các nước đang phát triển.

Đặc biệt, mới đây nhất, tại phiên họp Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, hợp tác kinh tế với nước ngoài góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Do đó, Việt Nam phải cân bằng thương mại với đối tác lớn, tăng hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư với các nước, trong đó tập trung hơn nữa hợp tác với các đối tác lớn như Trung Quốc, Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc...

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng chủ động hoạch định các giải pháp cần làm ngay từ đầu năm 2025: Hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các cam kết trong các hiệp định FTA để đẩy mạnh xuất khẩu, thông qua tuyên truyền về quy tắc xuất xứ, các cơ hội và cách thức tận dụng cơ hội từ các hiệp định; tăng cường các hoạt động cung cấp thông tin thị trường trên nền tảng số cho các địa phương, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp; hỗ trợ xây dựng và triển khai các triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại tập trung, quy mô lớn, mang tính liên kết vùng cho sản phẩm, ngành hàng có thế mạnh của vùng tại các thị trường mục tiêu; đẩy mạnh đàm phán, ký kết các hiệp định, cam kết, liên kết thương mại mới; phối hợp với Bộ Nông nghiệp đàm phán mở thêm các loại trái cây được xuất khẩu chính ngạch. Đồng thời, tiếp tục thúc đẩy chuyển nhanh, mạnh sang thương mại chính ngạch…

Với các giải pháp đó, hi vọng NQTM tiếp tục là phương thức kinh doanh đòn bẩy giúp tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu nói riêng, tăng trưởng kinh tế nói chung của Việt Nam.