Ngân hàng không được thu giữ tài sản bảo đảm nếu đó là nhà ở duy nhất của “con nợ”
Các tổ chức tín dụng sẽ không được phép thu hồi tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu, nếu đó là nhà ở duy nhất của bên bảo đảm; hoặc là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm.
Theo NHNN, Luật số 96/2025/QH15 được Quốc hội thông qua đã tạo lập khuôn khổ pháp lý đồng bộ về xử lý nợ xấu, đặc biệt đã ghi nhận chính thức quyền của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (TCTD), tổ chức mua bán, xử lý nợ trong việc thu giữ tài sản bảo đảm (TSBĐ) của khoản nợ xấu. Các quốc gia ghi nhận quyền thu giữ TSBĐ của chủ nợ như là một biện pháp tự cứu của chủ nợ có bảo đảm.
Lợi thế rõ ràng đối với các chủ nợ khi lựa chọn phương pháp này là giảm chi phí thu hồi nợ nhưng phương pháp này cũng có thể dẫn đến việc chiếm hữu bất hợp pháp hoặc tình trạng lạm dụng của các chủ nợ có thể tạo ra xung đột giữa những người dân, thậm chí là những bên không tham gia giao dịch tín dụng.
Do vậy, trong quá trình xây dựng Luật số 96/2025/QH15, NHNN đã tham mưu Chính phủ để trình Quốc hội quy định về thu giữ TSBĐ, được thiết kế theo hướng chặt chẽ về điều kiện cũng như quy trình thực hiện.
Do đó, NHNN cho rằng cần thiết đặt ra một số giới hạn liên quan đến TSBĐ được thu giữ như khuyến nghị của các chuyên gia, để vừa góp phần tạo lập khuôn khổ pháp lý để thực hiện việc thu giữ TSBĐ của khoản nợ xấu, vừa đảm bảo tính cân bằng giữa quyền chủ nợ và quyền có nơi ở hợp pháp, quyền làm việc, quyền sở hữu của người dân về nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất của người dân.
Theo Dự thảo được NHNN công bố, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu được thu giữ ngoài các điều kiện theo quy định tại Luật số 96/2025/QH15, thì phải đáp ứng các điều kiện sau: Tài sản bảo đảm không phải là nhà ở duy nhất của bên bảo đảm; Tài sản bảo đảm không phải là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm.
NHNN cho biết, quy định này được xây dựng trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm quốc tế của một số quốc gia như Pháp, Canada, Liên Bang Nga, Đức.
Tuy nhiên, đối với một số trường hợp như tài sản bảo đảm là công cụ lao động duy nhất mang lại thu nhập tối thiểu cho bên bảo đảm, việc thu giữ tài sản bảo đảm có thể khiến bên bảo đảm càng khó khăn về tài chính cũng như không đảm bảo khả năng nuôi sống bản thân và gia đình; tương tự, việc thu giữ tài sản bảo đảm là nhà ở duy nhất cũng có thể khiến bên bảo đảm và gia đình không còn nơi ở để sinh hoạt.
Trong Nghị định này, nhà ở duy nhất là công trình xây dựng duy nhất thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm nơi bên bảo đảm ở và sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên sinh sống.
Công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất là phương tiện lao động mang lại thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất cho bên bảo đảm.
Thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm được xác định tương ứng với mức lương tối thiểu theo vùng nơi bên bảo đảm sinh sống và làm việc theo quy định của Chính phủ về mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động.
