Giảm chi phí, gia tăng doanh thu nếu tháo gỡ được các rào cản phi thuế quan

Ngày 27/6/2025, Báo Tài Chính - Đầu tư, Bộ Tài chính phối hợp cùng Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam tổ chức Hội thảo Gỡ bỏ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung của khối ASEAN.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Lê Trọng Minh - Phó Tổng Biên tập Báo Tài chính - Đầu tư cho biết, trong tiến trình hội nhập khu vực, ASEAN đã đạt được những bước tiến quan trọng. Tỷ lệ thuế quan nội khối đã được cắt giảm xuống dưới 1%. Tuy nhiên, các rào cản phi thuế quan (Non-Tariff Barriers – NTBs) vẫn đang là thách thức đối với cộng đồng doanh nghiệp.

Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới (WB), có 9 loại biện pháp phi thuế quan chủ yếu được sử dụng.

Trong đó biện pháp kiểm dịch động thực vật và an toàn thực phẩm (SPS) được sử dụng nhiều nhất với 37,5%; tiếp đó là rào cản kỹ thuật đối với thương mại (TBT) 37,5%; kiểm tra hàng hóa trước vận chuyển và các thủ tục khác là 1,3%...

Mặc dù mục tiêu của các biện pháp này là chính đáng, đó là để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, môi trường và sản xuất trong nước, song chúng có thể trở thành rào cản vô hình đối với thương mại và đầu tư vào khu vực nếu không được thiết kế minh bạch, hài hòa và có khả năng dự đoán.

Các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ phải chịu chi phí tuân thủ cao do phải kiểm định lại sản phẩm theo tiêu chuẩn riêng từng nước ASEAN, hay phải đối mặt với những khó khăn do thiếu thông tin kịp thời về các thay đổi kỹ thuật, SPS, các chứng nhận đặc thù như Halal, dược phẩm, việc áp dụng thủ tục số hóa, đặc biệt ở các khu vực ngoài trung tâm…

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Anh Dũng - Giám đốc quốc gia NielsenIQ tại Việt Nam, Philippines và Myanmar - chỉ ra 3 nhóm thách thức lớn với doanh nghiệp khi tiếp cận thị trường ASEAN gồm tiêu chuẩn nội địa riêng biệt, hạ tầng phân phối manh mún và khác biệt văn hóa tiêu dùng.

Trong khi đó, bà Lê Hằng - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, các rào cản phi thuế quan đang là trở ngại lớn cho xuất khẩu sang ASEAN, đặc biệt là biện pháp SPS, TBT và yêu cầu giấy phép nhập khẩu. Để tuân thủ, doanh nghiệp phải cung cấp thêm tài liệu, thực hiện kiểm nghiệm phòng thí nghiệm hoặc điều chỉnh quy trình sản xuất.

Bên cạnh đó, các yêu cầu như định dạng nhãn, truy xuất nguồn gốc, hoặc chứng nhận môi trường, đánh bắt hợp pháp (IUU) cũng khiến doanh nghiệp phải thích ứng liên tục. Một số nước như Malaysia, Indonesia còn yêu cầu giấy phép nhập khẩu, đôi khi áp dụng hạn ngạch và phê duyệt tùy nghi, làm tăng tính bất định.

Nên theo các chuyên gia, việc tháo gỡ các rào cản phi thuế quan, nếu làm đúng cách sẽ giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận thị trường khu vực; thúc đẩy dòng vốn đầu tư nội khối, cũng như tăng cường niềm tin của người tiêu dùng.

Cũng về vấn đề này, bà Caroline Beresford - Đại sứ New Zealand tại Việt Nam cho biết, bối cảnh hiện nay đặt ra ngày càng nhiều thách thức đối với các doanh nghiệp như bất ổn địa chính trị, các rào cản thuế quan mới, cạnh tranh gia tăng, và những tác động đi kèm tới niềm tin của người tiêu dùng.

Trong khi không thể kiểm soát hoàn toàn các làn sóng toàn cầu này, chúng ta vẫn có thể tận dụng hiệu quả hơn các khuôn khổ hiện có – các hiệp định thương mại tự do, cơ chế tham vấn, quy chuẩn thương mại và luật lệ quốc tế – đồng thời tiếp tục cải thiện những yếu tố mà chúng ta vẫn có khả năng kiểm soát. Việc tháo gỡ các rào cản phi thuế quan cần được đặt ở vị trí trung tâm trong nỗ lực này.

Cũng theo bà Caroline Beresford, Chính phủ các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam và New Zealand, đã có những bước tiến đáng kể trong việc giảm thiểu các rào cản phi thuế quan, nhưng vẫn còn nhiều việc cần làm – và chỉ có thể làm được với nỗ lực tập thể từ tất cả các bên.

Trong đó, tiếng nói của cộng đồng doanh nghiệp đóng vai trò thiết yếu. Việc chia sẻ kinh nghiệm thực tế sẽ giúp xác định những khoảng trống chính sách cần điều chỉnh. Truyền thông sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và truyền tải các nội dung mang tính xây dựng.

Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cần lắng nghe cẩn trọng và biến những điều đó thành các quy định minh bạch, hiệu quả, phù hợp với cam kết quốc tế, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp phát triển.