Tạo ra xung lực và cơ hội lớn cho các cơ sở giáo dục đại học

Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW (Nghị quyết 57), TPHCM có kế hoạch xây dựng Đề án thí điểm cơ chế cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, nhà khoa học thành lập và tham gia điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu.

Đây là tin vui với các trường đại học, trung tâm nghiên cứu, nhất là trong bối cảnh Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học đặt ra chỉ tiêu thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu phải đạt tỷ trọng thu không thấp hơn 5% trên tổng doanh thu.

Các trường đại học, đặc biệt trường công lập luôn dẫn đầu về công tác nghiên cứu khoa học, thế nhưng thời gian qua số lượng đề tài được chuyển giao công nghệ, thương mại hóa lại hạn chế.

Như Đại học Kinh tế Quốc dân có nguồn thu năm 2023 từ nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ trên 42 tỷ đồng, đạt gần 3%; Đại học Bách khoa Hà Nội có nguồn thu từ nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ 18 tỷ đồng, đạt trên 0,8%... Ngay cả các trường có doanh thu nghìn tỷ, nguồn thu cũng chủ yếu từ học phí.

Nguyên nhân do tác giả - các giảng viên, nhà nghiên cứu không thể trực tiếp tham gia phát triển thị trường, mà phải bàn giao cho cơ quan quản lý, bởi theo Quy định 22/2008/QH12 Luật Cán bộ, công chức và Quy định 52/2019/QH14 Luật Cán bộ công chức và Luật Viên chức, thì viên chức không được thành lập và quản lý doanh nghiệp. Điều này khiến nhiều nghiên cứu phải xếp ngăn kéo, một số chuyển giao “chui”, bản thân nhà khoa học thiệt thòi, Nhà nước cũng không thu lại được vốn đầu tư, rất lãng phí.

Tiến sĩ Nguyễn Quân - nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (trước đây), đã chỉ rõ hạn chế: “Nếu Nhà nước không giao cho nhà khoa học quyền sở hữu để có thể chuyển giao kết quả nghiên cứu cho doanh nghiệp, phát triển thành sản phẩm phục vụ nền kinh tế thì kết quả nghiên cứu chỉ là tài sản “chết”, Nhà nước không trực tiếp ứng dụng, sử dụng được”.

Nghị quyết 57 cho phép nhà khoa học - viên chức được thành lập và điều hành doanh nghiệp sau khi có kết quả nghiên cứu được kỳ vọng sẽ gỡ điểm nghẽn trong chuyển giao công nghệ, tạo điều kiện cho các nhà khoa học trong trường đại học đưa sản phẩm nghiên cứu ra thị trường.

Gần đây, dự thảo Luật Doanh nghiệp sửa đổi và dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã đề cập đến nội dung cho phép nhà khoa học - viên chức được thành lập và điều hành doanh nghiệp, quy định này cần sớm được thông qua.

Ngoài ra, để có thể thực hiện tốt nhất cơ chế tích cực này, cần tiếp tục nghiên cứu sửa đổi các luật khác như: Ngân sách Nhà nước, Thuế thu nhập doanh nghiệp, Cán bộ công chức và Viên chức, Đấu thầu,…