Doanh nghiệp xuất khẩu Việt chủ động ứng phó khi thương mại toàn cầu leo thang

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam chủ động lên các phương án và tìm giải pháp với căng thẳng thương mại toàn cầu. Ảnh: C.V

Theo các chuyên gia, căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn, đặc biệt là giữa Mỹ và Trung Quốc, có thể tạo ra nhiều thách thức đối với hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Những thay đổi về thuế quan có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sản xuất, lợi nhuận và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Nhận diện nguy cơ, linh hoạt ứng phó

Thị trường xuất khẩu luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt khi các chính sách thương mại của các cường quốc kinh tế thường xuyên có sự điều chỉnh, tạo ra những biến động khó lường. Công ty Việt Thắng Jean (Việt Thắng Jean), một trong những doanh nghiệp dệt may hàng đầu Việt Nam, đã nhanh chóng có những bước đi chiến lược để thích ứng với sự điều chỉnh chính sách thương mại của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump. Với việc thị trường Mỹ chiếm tới 45% tổng kim ngạch xuất khẩu, doanh nghiệp này đã sớm nhận diện nguy cơ và có phương án ứng phó linh hoạt.

Ngày 22/2/2025, chia sẻ với Báo Thanh tra, ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Việt Thắng Jean, cho hay ngay từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, Việt Thắng Jean đã dự báo những thay đổi có thể xảy ra trong chính sách thuế quan của Mỹ và chuẩn bị hai phương án để đối phó.

Phương án thứ nhất là đa dạng hóa thị trường xuất khẩu nhằm giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Nếu chính quyền Mỹ áp thuế cao đối với hàng hóa từ Mexico, Canada – những thị trường có quan hệ thương mại chặt chẽ với Mỹ – thì hàng xuất khẩu từ Việt Nam cũng có thể bị ảnh hưởng gián tiếp. Do đó, việc mở rộng thị trường, tìm kiếm đối tác mới là giải pháp quan trọng để duy trì ổn định sản xuất và kinh doanh.

Phương án thứ hai là điều chỉnh giá bán và thuyết phục khách hàng chia sẻ chi phí gia tăng. Do thay đổi nguồn nguyên liệu, chi phí nhập khẩu nguyên liệu và logistics sẽ tăng. Việt Thắng Jean buộc phải tăng giá sản phẩm, nhưng với mức điều chỉnh không quá lớn để đảm bảo sức cạnh tranh. Để thực hiện điều này, doanh nghiệp phải có chiến lược đàm phán hợp lý, đồng thời duy trì chất lượng sản phẩm và dịch vụ để giữ chân khách hàng.

Bên cạnh đó, lãnh đạo Việt Thắng Jean xác định tối ưu chuỗi cung ứng cũng là một bước đi quan trọng. Thay vì phụ thuộc vào các thị trường truyền thống, Việt Thắng Jean đã chuyển hướng nhập nguyên liệu từ Thái Lan, Pakistan để phục vụ các đơn hàng đi Mỹ. Đồng thời, doanh nghiệp cũng tiến hành phân khúc sản phẩm theo từng thị trường, từ đó xác định nguồn nguyên liệu phù hợp để tránh nguy cơ bị áp thuế cao.

“Linh hoạt trong chiến lược xuất khẩu, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và đàm phán giá bán giúp doanh nghiệp không chỉ duy trì sự ổn định mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển dài hạn. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu tiếp tục biến động, khả năng thích ứng nhanh sẽ là chìa khóa giúp các doanh nghiệp dệt may Việt Nam đứng vững trên thị trường quốc tế”, ông Việt nhận định.

Ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Việt Thắng Jean. Ảnh: C.V

Ông Nguyễn Minh Kế, Chủ tịch Hội Nhôm thanh định hình Việt Nam (VAA), cho biết Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký lệnh tăng thuế nhập khẩu thép và nhôm lên mức cố định là 25%. Điều này khiến các doanh nghiệp ngành nhôm lo lắng về năng lực xuất khẩu trong tương lai vì Mỹ đang chiếm khoảng 60% tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành nhôm Việt Nam.

Theo ông Kế, nhóm doanh nghiệp trực tiếp chịu tác động từ chính sách này là các nhà sản xuất – xuất khẩu với nguy cơ giảm đơn hàng xuất khẩu trong ngắn hạn và biên độ lợi nhuận thu hẹp. Nhóm các nhà sản xuất nhôm còn lại chịu ảnh hưởng gián tiếp do công suất dư thừa ở các nhà máy khi không xuất khẩu được sẽ gây áp lực trở lại thị trường trong nước vốn đang thừa sau một thời gian dài suy thoái, gây ảnh hưởng gián tiếp lên toàn bộ các nhà sản xuất nhôm Việt Nam.

Trước thực trạng này, ngay từ đầu nhiệm kỳ của ông Donal Trump, ngành nhôm đã xác định là sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro thuế quan, sự gia tăng chi phí đầu vào về nguyên liệu - hàng hóa và vận tải; khiến tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp nhôm Việt sẽ bị giảm.

Hội Nhôm thanh định hình Việt Nam đã có những bài phân tích thị trường và rủi ro đối với ngành nhôm để các doanh nghiệp hội viên nắm được, chuẩn bị phương án mở rộng thị trường xuất khẩu để tránh bị phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Điều này, Thủ tướng cũng đã khuyến cáo tại phiên họp Chính phủ tháng 1, thảo luận về tình hình thế giới diễn biến khó lường và việc chuẩn bị cho khả năng xảy ra chiến tranh thương mại trên thế giới

Bên cạnh đó, VAA cũng đang theo dõi sát tiến trình vụ việc, phối hợp với các đầu mối của Bộ Công thương (Cục Phòng vệ thương mại, Tham tán Việt Nam tại Mỹ) và các cơ quan liên quan để chuẩn bị thông tin, dữ liệu tình hình ngành nhôm phục vụ cho các hoạt động của Chính phủ trong vụ việc này.

Các doanh nghiệp ngành Nhôm cũng cần đẩy mạnh nghiên cứu phát triển các sản phẩm mới để cung ứng cho các thị trường và khách hàng truyền thống, nâng tỷ lệ giá trị gia tăng trong sản xuất ngành nhôm.

“Trước mắt, các nhà sản xuất - xuất khẩu nhôm Việt cần tập trung đàm phán với đối tác nhập khẩu Mỹ hoặc đối tác trung gian để chia sẻ rủi ro với các đơn hàng đã ký. Đồng thời, thảo luận phương án cho các đơn hàng tiếp theo để duy trì hoạt động giao thương với bạn hàng truyền thống”, ông Kế cho biết.

Tìm hướng đi mới cho xuất khẩu

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, cho rằng, để giảm thiểu tác động tiêu cực của căng thẳng thương mại toàn cầu, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng, sự chủ động, linh hoạt của hiệp hội ngành hàng và bản thân các doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo đó, Bộ Công Thương cùng các thương vụ, đại sứ quán và cơ quan quản lý nhà nước cần tích cực hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tìm kiếm, mở rộng thị trường xuất nhập khẩu. Việc này không chỉ giúp đa dạng hóa hoạt động thương mại, tránh phụ thuộc vào một số thị trường trọng điểm mà còn giảm thiểu rủi ro từ các cú sốc chính sách hoặc biến động kinh tế ở những nền kinh tế lớn.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh. Ảnh: C.V

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh các hoạt động kết nối giữa doanh nghiệp trong nước với đối tác quốc tế, tạo điều kiện để các đơn hàng được luân chuyển thuận lợi hơn. Việc tổ chức các hội chợ, diễn đàn thương mại, chương trình xúc tiến xuất khẩu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy giao thương.

Trong khi đó, doanh nghiệp cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng tỷ lệ nội địa hóa, hướng tới sản xuất xanh, sạch hơn nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này không chỉ giúp sản phẩm Việt Nam tiếp cận thị trường nước ngoài dễ dàng hơn mà còn tránh nguy cơ bị các nền kinh tế lớn áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại hoặc chế tài.

“Nhìn chung, trong bối cảnh biến động toàn cầu, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của nước sở tại và nâng cao chất lượng sản phẩm là chìa khóa để doanh nghiệp Việt Nam phát triển bền vững và duy trì lợi thế cạnh tranh trên trường quốc tế”, ông Thịnh khuyến nghị.

Đồng quan điểm, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), cho rằng Việt Nam không nên quá phụ thuộc vào một thị trường duy nhất, đặc biệt là thị trường Mỹ, nơi hiện chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam quá tập trung vào thị trường Mỹ mà chưa tận dụng hết các lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết. Trong khi đó, những thị trường tiềm năng như EU, Canada hay Mexico vẫn còn rất nhiều dư địa phát triển, nhưng hàng hóa Việt Nam tại đây mới chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ, chỉ vài phần trăm.

Theo ông Khanh, để phát triển bền vững trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, doanh nghiệp Việt cần chủ động tận dụng tối đa các ưu đãi từ FTA, mở rộng xuất khẩu sang những thị trường ổn định hơn. Cuộc chiến thương mại giữa các nền kinh tế lớn không chỉ đặt ra thách thức mà còn tạo ra cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam cơ cấu lại chiến lược, khai thác hiệu quả hơn các hiệp định thương mại đã có.

“Việc đa dạng hóa thị trường không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro từ các cú sốc chính sách mà còn tăng sức cạnh tranh cho hàng Việt trên trường quốc tế. Đây là thời điểm để các doanh nghiệp thay đổi tư duy, đầu tư bài bản hơn vào các thị trường tiềm năng thay vì chỉ tập trung vào những thị trường truyền thống”, ông Khanh cho biết.